Overbrugging verschil periode primaire ongeschiktheid België en Nederland in EU-verband

Auteur: Heike Xhonneux, adviseur bij het grensinfopunt Euregio rijn-maas-noord en werkzaam bij Gerth + Xhonneux. Dit artikel is geschreven op persoonlijke titel. Op 14 maart jl. heeft het Europese Hof voor Justitie in de zaak Vester opnieuw een uitspraak gedaan in een zaak betreffende de verschillende wachttijden voor de ingangsdatum van een invaliditeitsuitkering. Al eerder heeft het Europese Hof van Justitie uitspraak gedaan, onder andere in de zaak Leyman, over de vraag hoe landen moeten omgaan met de verschillende wachttijden en hoe een gat in de uitkeringen moet worden opgevangen.In dit artikel wordt nader ingegaan op de zaak Vester. Eerst wordt een beschrijving gegeven van de zaak en wordt ingegaan op de beoordeling door het Hof. Tenslotte volgt een conclusie waarin een vergelijking wordt gemaakt met het arrest Leyman en een inschatting wordt gemaakt van de gevolgen van het arrest Vester voor de praktijk. Op 14 maart jl. heeft het Europese Hof voor Justitie (het Hof) opnieuw een uitspraak gedaan in een zaak betreffende de verschillende wachttijden voor de ingangsdatum van een invaliditeitsuitkering. We hebben in dit vakblad al vaker aandacht besteed aan de verschillende wachttijden die de EU landen hanteren om in aanmerking te komen voor een invaliditeitsuitkeringen. Los van de verschillen die bestaan in de loondoorbetalingsverplichting van de werkgevers bestaat er ook een verschil in de duur van de betaling van een eventuele ziektewet (of vergelijkbare) uitkering. Pas na een minimale periode waarin in een land recht op loondoorbetaling en/of aansluitende ziektewetuitkering bestaat, kan aanspraak worden gemaakt op een eventuele invaliditeitsuitkering. Al eerder heeft het Europese Hof van Justitie uitspraak gedaan over de vraag hoe landen moeten omgaan met de verschillende wachttijden en hoe een eventueel gat in de uitkeringen zou moeten worden opgevangen, onder andere in de zaak Leyman(1). In deze zaak ging het om een zaak tegen het Belgische Rijksinstituut voor Invaliditeit en Ziekte (hierna RIZIV). Betrokkene was gedurende een aantal jaren verzekerd geweest in Belgi&euml; en daarna in Luxemburg. Daar is zij ziek geworden en is haar met ingang van 8 juli 2005 een uitkering ter hoogte van 322.83 euro toegekend. In Belgi&euml; is aan haar pas een Invaliditeitsuitkering toegekend met ingang van 8 juli 2006 ter hoogte van 737,10 euro. De vordering was dat het RIZIV de uitkering moest laten ingaan op 8 juli 2005. In Belgi&euml; zou ze in dat jaar nog een primaire invaliditeitsuitkering hebben gekregen. Maar omdat zij niet in Belgi&euml; verzekerd was ten tijde van de ziekmelding had zij daar geen aanspraak op. Gedurende dat jaar zou zij dus enkel de lagere uitkering uit Luxemburg ontvangen in afwachting van de toekenning van haar Belgische uitkering. Het Hof heeft het volgende geconcludeerd: &ldquo;Gelet op een en ander moet op de gestelde vragen worden geantwoord dat artikel 39 EG aldus moet worden uitgelegd dat het zich ertegen verzet dat de bevoegde organen van een lidstaat een nationale wettelijke regeling toepassen die, overeenkomstig artikel 40, lid 3, sub b, van verordening nr. 1408/71, het recht op invaliditeitsuitkeringen laat ingaan na afloop van een tijdvak van primaire arbeidsongeschiktheid van een jaar, indien een dergelijke toepassing tot gevolg heeft dat een migrerende werknemer aan de sociale zekerheid van die lidstaat bijdragen heeft betaald die geen recht geven op een uitkering, waardoor die werknemer wordt benadeeld ten opzichte van een niet-migrerende werknemer.&rdquo; In dit artikel zal ik verder ingaan op de zaak Vester(2). Eerst wordt een beschrijving gegeven van de zaak en daarna wordt ingegaan op de beoordeling door het Hof. Tenslotte volgt er een conclusie waarin waar mogelijk ook een vergelijking wordt gemaakt met het arrest Leyman en een inschatting wordt gemaakt van de mogelijke gevolgen voor de praktijk. De inhoud van de zaak Waar gaat het in de zaak Vester om? Mevrouw is Nederlandse en woont in Belgi&euml;. Van 10 november 1997 tot en met 28 februari 2015 heeft zij als grensarbeider in Nederland gewerkt. Met ingang van 2 april 2015 heeft zij van de Belgische instantie een WW-uitkering ontvangen en was vanaf dat moment sociaal verzekerd in Belgi&euml;. Op 7 april 2015 heeft zij zich arbeidsongeschikt gemeld. De bevoegde instantie in Belgi&euml; heeft vervolgens beslist over te gaan tot uitkering ondanks het feit dat zij niet voldeed aan de wachttijd-voorwaarden voor de uitkering. Dit heeft te maken met het beginsel van de samentelling van tijdvakken van verzekering zoals geregeld in artikel 6 van de EGVO 883/2004. Aan haar werd een primaire arbeidsongeschiktheidsuitkering toegekend van 7 april 2015 tot 6 april 2016. In Belgi&euml; gaat men na 1 jaar primaire arbeidsongeschiktheid over op invaliditeit. Maar het RIZIV heeft afwijzend beschikt op de aanvraag om invaliditeitsuitkering omdat mevrouw niet voldeed aan de voorwaarden. Ze had namelijk maar 4 Belgische verzekeringsdagen, want ze was altijd werkzaam geweest in Nederland. In Belgi&euml; moet men voor de invaliditeitsuitkering tenminste &eacute;&eacute;n verzekeringsjaar (voor 1 mei 2017 een half jaar) hebben om aanspraak te kunnen maken op een uitkering. Hiervoor verwezen zij naar de voor deze casus relevante bepaling, artikel 128 par. 1 van de wet ZIV, die voor arbeidsongeschiktheid ingegaan voor 1 januari 2017 bepaalt dat de in art 86 par. 1 bedoelde gerechtigden, om het recht op de in Titel IV van deze wet bedoelde prestaties te verkrijgen over een periode van zes maanden voorafgaande aan de verkrijging van het recht. Het RIZIV heeft echter wel een aanvraag om uitkering ingediend bij het Nederlandse Uitvoeringsinstituut voor de Werknemersverzekeringen (UWV) om toekenning van een Prorata Wia-uitkering. Hierop heeft het UWV op 19 mei 2016 medegedeeld dat volgens de Nederlandse wetgeving nog geen aanspraak bestaat op een WIA uitkering omdat dit recht pas ontstaat na 104 weken. Haar uitkering kan volgens het UWV pas op 4 april 2017 beginnen. Hiertegen heeft mevrouw geen bezwaar ingediend. Dit betekent dat mevrouw vanaf 6 april 2016 geen uitkering heeft ontvangen tot 3 april 2017. De rechtbank heeft aanleiding gezien de volgende prejudici&euml;le vragen te stellen aan het Hof. &ldquo; 1) Worden de artikelen 45 en 48 [VWEU] geschonden, wanneer de laatst bevoegde lidstaat bij aanvang van arbeidsongeschiktheid, na afloop van een wachttijd van 52 weken arbeidsongeschiktheid, tijdens dewelke ziekte-uitkeringen werden toegekend, het recht op invaliditeitsuitkering weigert op basis van artikel 57 van [verordening nr. 883/2004], en de andere, niet laatst bevoegde lidstaat voor het onderzoek van het recht op een geprorateerde invaliditeitsuitkering een wachttijd van 104 weken hanteert overeenkomstig het nationale recht van deze lidstaat? 2) Is het in dat geval verenigbaar met het recht op vrij verkeer dat de betrokkene tijdens dit wachttijdengat wordt aangewezen op sociale bijstand, of verplichten de artikelen 45 en 48 [VWEU] de niet laatst bevoegde staat ertoe om het recht op invaliditeitsuitkeringen te onderzoeken na afloop van de wachttijd onder de wetgeving van de laatst bevoegde staat, ook al staat het nationale recht van de niet laatst bevoegde lidstaat dit niet toe?&rdquo; Meest relevante regelgeving Het Hof haalt in zijn uitspraak enkele relevante regelgeving aan uit de EGVO 883/2004 en de Belgische wetgeving. Hier zullen niet alle aangehaalde artikelen worden weergegeven, maar wel enkele die voor dit artikel het meest relevant zijn. Uit het Unierecht: Artikel 57 van EGVO 883/2004, &bdquo;Tijdvakken van verzekering of van wonen van minder dan &eacute;&eacute;n jaar&rdquo;, bepaalt in lid 1: &bdquo;Niettegenstaande artikel 52, lid 1, onder b), is het orgaan van een lidstaat niet verplicht uitkeringen toe te kennen met betrekking tot tijdvakken die krachtens de door het orgaan toegepaste wetgeving zijn vervuld en die in aanmerking dienen te worden genomen bij het intreden van de verzekerde gebeurtenis, indien &ndash; de totale duur van deze tijdvakken minder dan een jaar bedraagt en &ndash; uitsluitend rekening houdende met deze tijdvakken geen recht op uitkeringen krachtens die wetgeving bestaat. Voor de toepassing van dit artikel, wordt onder &lsquo;tijdvakken&rsquo; verstaan alle tijdvakken van verzekering, van werkzaamheden in loondienst, van werkzaamheden anders dan in loondienst, of van wonen die recht geven op een uitkering of de betrokken uitkering rechtstreeks verhogen.&rdquo; Uit het Belgische recht: Volgens artikel 32 van de geco&ouml;rdineerde wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen van 14 juli 1994 (hierna: &bdquo;wet ZIV&rdquo;) zijn werknemers in gecontroleerde werkloosheid rechthebbenden op de in hoofdstuk III van titel III van deze wet omschreven geneeskundige verstrekkingen, onder de daarin voorziene voorwaarden. Artikel 86, &sect; 1, onder c), van de wet ZIV bepaalt dat werknemers in gecontroleerde werkloosheid eveneens rechthebbenden zijn op de in hoofdstuk III van titel IV van deze wet omschreven uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid, onder de daarin voorziene voorwaarden. Artikel 87 van de wet ZIV bepaalt dat de in artikel 86, &sect; 1, bedoelde gerechtigde die arbeidsongeschikt is, over elke werkdag van een eenjarig tijdvak ingaande op de aanvangsdag van zijn arbeidsongeschiktheid of over elke dag van datzelfde tijdvak die wordt gelijkgesteld met een werkdag, een uitkering ontvangt die &bdquo;primaire ongeschiktheidsuitkering&rdquo; wordt genoemd. Volgens artikel 93 van de wet ZIV wordt, wanneer de arbeidsongeschiktheid voortduurt na het tijdvak van primaire arbeidsongeschiktheid, over elke werkdag van de arbeidsongeschiktheid of voor elke daarmee gelijkgestelde dag een zogenaamde &bdquo;invaliditeitsuitkering&rdquo; betaald. Aangaande arbeidsongeschiktheid die v&oacute;&oacute;r 1 mei 2017 is ontstaan, bepaalt artikel 128, &sect; 1, van de wet ZIV dat de in artikel 86, &sect; 1, bedoelde gerechtigden, om het recht op de in titel IV van deze wet bedoelde prestaties te verkrijgen, over een periode van zes maanden voorafgaande aan de verkrijging van het recht, in totaal 120 arbeidsdagen moeten hebben, en wel overeenkomstig artikel 203 van het Koninklijk besluit tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen van 3 juli 1996 (Belgisch Staatsblad van 31 juli 1996, blz. 20285), in de versie die van toepassing is op arbeidsongeschiktheid die v&oacute;&oacute;r 1 mei 2017 is ontstaan. Voor de overige regelgeving zij verwezen naar de relevante wetteksten. Overwegingen van het Hof Het Hof verwijst om te beginnen naar het feit dat de EGVO 883/2004 de afzonderlijke stelsels wenst te co&ouml;rdineren maar de nationale stelsels als zodanig in stand laat. Omdat er geen sprake is van harmonisatie staat het elke lidstaat dan ook vrij de voorwaarden vast te stellen waaronder recht bestaat op een uitkering. Echter moeten de lidstaten bij de uitoefening van deze vrijheid het Unierecht in acht nemen, in het bijzonder de bepalingen van het VWEU betreffende de vrijheid van elke burger van de Unie om op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven. Het VWEU garandeert niet dat uitbreiding van de werkzaamheden naar een andere lidstaat door een Unieburger voor de sociale zekerheid neutraal is. Door verschillen in de wetgeving kan het voorkomen dat uitbreiding of verlegging van de werkzaamheden minder voordelig of zelfs nadelig kan uitvallen voor zijn sociale bescherming maar dit is enkel toegestaan als zij de betrokken werknemer niet benadeelt ten opzichte van degenen die al hun werkzaamheden uitoefenen in de lidstaat waar zij van toepassing is, of ten opzichte van degenen die er voordien reeds aan onderworpen zijn geweest en ook als zij niet zonder meer ertoe leidt dat sociale bijdragen worden betaald die geen recht geven op een tegenprestatie.(3) Als mensen waarborgen zouden verliezen die door de wettelijke regeling van een lidstaat zijn gewaarborgd zou dat een burger ervan kunnen weerhouden zijn recht op vrij verkeer uit te oefenen en daarmee een belemmering van het vrij verkeer kunnen opleveren. In deze zaak hanteren zowel de Nederlandse als de Belgische wetgeving een wachttijd om aanspraak te kunnen maken op de uitkering. Echter is de Belgische wachttijd een jaar en de Nederlandse twee jaar. Pas na afloop van de wachttijd wordt de werknemer invalide verklaard en ontvangt hij een overeenkomstige uitkering. In casu heeft mevrouw gedurende de Belgische wachttijd van een jaar een uitkering ontvangen maar niet op basis van Belgische tijdvakken maar op basis van in Nederland vervulde tijdvakken die voor het recht op deze uitkering werden gelijkgesteld met Belgische tijdvakken (zoals bedoeld in art 6 van EGVO 883/2004 betreffende samentelling van tijdvakken). Aansluitend werd de invaliditeitsuitkering geweigerd. Hierbij heeft Belgi&euml; toepassing gegeven aan hetgeen in artikel 57 van EGVO 883/2004 is bepaald, namelijk dat een lidstaat een uitkering mag weigeren indien de totale duur van verzekering minder dan een jaar bedraagt en, uitsluitend rekening houdend met deze tijdvakken, geen recht op uitkering krachtens die wetgeving bestaat. In dit geval kon enkel een uitkering ontstaan op basis van Nederlandse tijdvakken. UWV weigerde echter om mevrouw invalide te verklaren en een uitkering te verlenen, omdat de wachttijd van een jaar niet was bereikt. Men verwacht dat zij de wachttijd vol maakt, echter zonder in de tussentijd een uitkering toe te kennen. In de praktijk blijkt deze regeling naar mening van het Hof tot gevolg te hebben dat migrerende werknemers die zich in een situatie bevinden zoals mevrouw, gedurende het tweede jaar van hun arbeidsongeschiktheid worden benadeeld ten opzichte van niet-migrerende werknemers die een voordeel van sociale zekerheid verliezen dat die wettelijke regeling hun moest waarborgen. Uit de gegevens blijkt dat de werknemers die geen gebruik hebben gemaakt van het vrije verkeer en in dezelfde situatie verkeren, gedurende de gehele periode van 104 weken een uitkering krijgen van het bevoegde orgaan in Nederland. Hiermee concludeert het Hof dat de Nederlandse regeling onverenigbaar is met het doel van art 45 VWEU. Het Hof heeft reeds geoordeeld dat een dergelijke divergentie van wettelijke regelingen meebrengt dat het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking de bevoegde nationale organen verplicht, alle hun ter beschikking staande middelen aan te wenden om het doel van artikel 45 VWEU te bereiken.(4) Het Hof geeft ook aan dat de mensen uit de benadeelde groep hetzelfde moeten worden behandeld als de mensen die geen nadeel hebben ondervonden. Het enige referentie kader dat daarvoor gebruikt zou kunnen worden is de regeling die op de bevoordeelde groep is toegepast. In de onderhavige situatie zouden deze personen gedurende de gehele periode een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebben ontvangen (IC een Nederlandse Ziektewet uitkering tot het einde van de wachttijd van 104 weken). Dit zou dan volgens de redenering van het Hof het bruikbare referentiekader zijn. Het Hof overweegt vervolgens: &ldquo;Het staat inderdaad aan de bevoegde nationale autoriteiten van de betrokken lidstaten om te bepalen welke middelen van nationaal recht het meeste geschikt zijn om de gelijke behandeling van migrerende en niet-migrerende werknemers te bewerkstelligen.&rdquo; Hierbij geeft het Hof specifiek aan dat dit doel a priori bereikt kan worden door deze werknemers aanspraak te geven op Nederlandse arbeidsongeschiktheidsuitkering gedurende het tweede jaar. Het Hof beantwoordt de voorgelegde vraag als volgt: &ldquo;De artikelen 45 en 48 VWEU moeten aldus worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een situatie zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde is, waarin een werknemer die na een periode van arbeidsongeschiktheid van &eacute;&eacute;n jaar door het bevoegde orgaan van de lidstaat waarin hij woont invalide is verklaard, zonder dat hij echter op basis van de wettelijke regeling van die lidstaat in aanmerking kan komen voor een invaliditeitsuitkering, volgens het bevoegde orgaan van de lidstaat waarin hij al zijn tijdvakken van verzekering heeft vervuld nog een extra periode van een jaar arbeidsongeschikt moet zijn voordat hij invalide wordt verklaard en hem geprorateerde invaliditeitsuitkeringen worden verleend, zonder dat hij gedurende die periode echter een arbeidsongeschiktheidsuitkering krijgt.&rdquo; Samenvatting en conclusie Zoals al in de inleiding aangegeven vormt het onderwerp &ldquo;ziekte en arbeidsongeschikt&rdquo; steeds weer aanleiding voor het stellen van vragen aan het Hof van Justitie. Met name de verschillende wachttijden leiden in de praktijk voor de migrerende werknemers tot vaak zeer grote problemen. Ze krijgen slechts een heel geringe uitkering gedurende een overgangsperiode of, zoals in onderhavig geval, zelfs helemaal geen uitkering. Dat laatste was hier het geval. Ten aanzien van de overgangsperiode, totdat in de verschillende betrokken staten aan de wachttijden is voldaan, hebben we nu de beschikking over twee belangrijke arresten, het arrest Leyman en het in dit artikel besproken arrest Vester. Het arrest Leyman is van toepassing als in meerdere staten (in casu twee) weliswaar een recht op een invaliditeitsuitkering ontstaat maar het recht in de ene staat eerder ingaat dan in de andere staat. Dan is er gedurende een bepaalde periode mogelijk slechts recht op een (veel) geringere uitkering dan wanneer in beide staten de wachttijd is doorlopen. In dat geval heeft het Hof, kort gezegd, bepaald dat ook de andere staat de kortere wachttijd moet hanteren. Het arrest Vester ziet op een andere situatie, namelijk dat door, bijvoorbeeld, een gebrek aan voldoende verzekeringstijdvakken in de laatste verzekeringsstaat een lacune ontstaat tussen de arbeidsongeschiktheidsuitkering uit de laatste verzekeringsstaat en de aanvang van de invaliditeitsuitkering uit de staat waar nagenoeg alle verzekeringstijdvakken zijn opgebouwd. Zoals in deze zaak kan dat voor de betrokkene een lange periode zonder inkomsten betekenen. Volgens het Hof moet in dat geval de staat met de lange verzekeringstijd deze lacune opvangen door de werknemer een aanspraak te geven op de arbeidsongeschiktheidsuitkering (in casu de ZW) totdat ook de wachttijd uit die staat is vervuld. Indien deze twee arresten door alle staten, uiteraard met gebruikmaking van het door het Hof aangehaalde beginsel van loyale samenwerking, zullen worden uitgevoerd in voorkomende gevallen, hebben we een aantal grote problemen en hindernissen waar migrerende werknemers mee te maken krijgen, opgelost. Helaas worden hier niet alle problemen door opgelost (te denken valt aan het verschil in de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling), maar het is in elk geval een stap in de goede richting. Voor de praktijk zullen we nog moeten wachten hoe de instanties hun beleid daarop zullen formuleren. Ten aanzien van het arrest Leyman is nog steeds geen eenduidig standpunt openbaar gemaakt aan de Nederlandse zijde. Ook ten aanzien van het arrest Vester is nog niet duidelijk hoe een ander vertaald gaat worden in beleid. We zullen dit natuurlijk nauwlettend in de gaten houden. Tips voor de praktijk Enkele tips indien men te maken heeft met zaken waarin deze problematiek speelt. Als er sprake is van een verschil in wachttijd tussen de verschillende staten moet men goed opletten welk arrest meer van toepassing is. Indien een werknemer echter nadeel ondervindt, doordat hij in een staat later aanspraak kan maken op een invaliditeitsuitkering dan in de andere staat, is het zeker al raadzaam om bezwaar te maken tegen een afwijzende beslissing en een beroep te doen op de rechtsspraak van het Hof. Zeker zolang we in afwachting zijn van beleidsvorming ten aanzien van deze problematiek. Noten 1 Arrest Leyman, HvJ EG 01-10-2009, , zaak C-3/08 2 Arrest Vester, HvJ EG 14 maart 2019, zaak C 134/18 3 Zie in die zin arrest van 1 oktober 2009, Leyman, C‑3/08, EU:C:2009:595, punt 45 en aldaar aangehaalde rechtspraak 4 Zie in die zin arrest van 1 oktober 2009, Leyman, C‑3/08, EU:C:2009:595, punt 49 en aldaar aangehaalde rechtspraak.

Menu

Overbrugging verschil periode primaire ongeschiktheid België en Nederland in EU-verband

Nieuws