Hoe staat het ervoor met het wetsvoorstel ‘Werken waar je wil’?

Auteurs: Evi Kersbergen en Fraukje Panis, Legal Consultant Employment Law & Benefits Deloitte Legal (ekersbergen@deloitte.nl) en Senior Manager Employment Law & Benefits Deloitte Legal (fpanis@deloitte.nl) In een eerder artikel in dit vakblad werd kort stilgestaan bij het wetsvoorstel &lsquo;Werken waar je wil&rsquo; (Wwjw). Graag maken wij van deze mogelijkheid gebruik om nader in te gaan op dit wetsvoorstel, want: wat voor invloed zou dit wetsvoorstel (nog meer) kunnen hebben op de grensarbeiders en hoe staat het er inmiddels voor met het wetsvoorstel? Aangezien de Wwjw in de vorige editie reeds is besproken, zullen wij niet uitgebreid ingaan op de uitleg van deze wet. Wel zullen wij, voor de volledigheid van dit artikel, nog een korte toelichting geven op de Wwjw. Het wetsvoorstel is namelijk ontstaan door het gedachtegoed van de initiatiefnemers dat een verzoek om aanpassing van de arbeidsplaats op dezelfde manier moet worden behandeld als een verzoek om aanpassing van de werktijd of arbeidsduur (zoals bepaald in artikel 2 Wet flexibel werken (Wfw)). Dit betekent kort gezegd dat de afwijzing van het verzoek van de werknemer om aanpassing van de arbeidsplaats op grond van de Wwjw moet worden gemotiveerd en een afwijzing alleen kan plaatsvinden wanneer sprake is van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen.(1). Een werkgever hoeft daarnaast een verzoek niet in te willigen wanneer de door de werknemer verzochte arbeidsplaats een locatie is die buiten de EU ligt en/of niet het woonadres van de werknemer of een werklocatie van de werkgever betreft. Wat heeft het wetsvoorstel Werken waar je wil voor gevolgen voor de grensarbeiders? Het wetsvoorstel bepaalt aldus expliciet dat het mogelijk aanpassen van de arbeidsplaats niet alleen geldt binnen Nederland, maar ook als de verzochte arbeidsplaats zich binnen de Europese Unie bevindt. Het wetsvoorstel heeft daardoor tot gevolg dat grensarbeiders met een arbeidscontract naar Nederlands recht meer mogelijkheden krijgen om thuis te werken, vanuit het buitenland. Dit geldt bijvoorbeeld voor werknemers die wonen in Belgi&euml; of Duitsland en werkzaam zijn bij Nederlandse werkgevers. Toch zitten er wat haken en ogen aan dit wetsvoorstel. Gelet op artikel 8 van de Rome I-verordening kan de grensarbeider namelijk een beroep doen op de dwingendrechtelijke arbeidsvoorwaarden van het nieuwe werkland (het gewoonlijke werkland) indien deze voor hem/haar gunstiger zijn dan het overeengekomen Nederlandse recht. Denk daarbij aan het mogelijk van toepassing worden van sectorale, buitenlandse cao&rsquo;s en andere regelgeving rond ziekte of zwangerschap. Hierdoor kan een (Nederlandse) werkgever in een lastige positie terecht komen. In het wetsvoorstel wordt echter nauwelijks ingegaan op de vraag of een wijziging van het gewoonlijk werkland (en hiermee de mogelijkheid voor een werknemer om een beroep te doen op de dwingendrechtelijke arbeidsvoorwaarden van een ander rechtsstelsel) een zwaarwegende reden voor afwijzing van een verzoek kan zijn. Het wetsvoorstel zorgt daardoor (met behulp van de Rome-I verordening) voor een grote(re) invloed van de werknemer op de keuze van de arbeidsplaats &eacute;n op mogelijk meer gunstigere arbeidsvoorwaarden. Alleen zwaarwegende redenen kunnen dit voorkomen. Het is echter niet zo dat er onbeperkte mogelijkheden gaan bestaan om vanuit het buitenland te kunnen werken. De arbeidsplaatskeuze is namelijk beperkt tot het werken op een werklocatie van waaruit gebruikelijke werkzaamheden worden verricht ten behoeve van de werkgever (te denken valt bijvoorbeeld aan een ander filiaal van dezelfde onderneming) of het adres waar de werknemer woont indien het grondgebied in de Europese Unie ligt. De initiatiefnemers menen dat op die manier nog steeds voldoende ruimte aan de werknemer wordt geboden om een keuze te maken in de werkplek, terwijl ook wordt tegemoetgekomen aan de werkgevers die zouden worden geconfronteerd met hoge kosten en/of complexiteiten wanneer werknemers op elke plek naar keuze zouden kunnen gaan werken. Voor de grensarbeiders geldt echter w&eacute;l dat zij meer mogelijkheden krijgen vanuit huis te gaan werken en zij arbeidsrechtelijk in een meer voordelige positie terecht kunnen komen. Het is verstandig voor Nederlandse werkgevers voor deze groep werknemers vooraf een gap analyse te maken en hiermee op voorhand te onderzoeken in hoeverre wordt voldaan aan dwingendrechtelijke bepalingen van het nieuwe werkland (in plaats van achteraf (met terugwerkende kracht) te worden geconfronteerd met claims van werknemers). Hoe nu verder? Of dit wetsvoorstel &uuml;berhaupt wordt aangenomen is, gelet op het negatieve advies van de Raad van State, de kritische vragen van meerdere Tweede Kamerleden en het advies van het Adviescollege toetsing regeldruk (ATR), echter onzeker. Zo vraagt de Raad van State zich bijvoorbeeld af of het uitgangspunt van het wetsvoorstel waarbij het in beginsel aan de werknemer is om te bepalen waar de werkzaamheden worden verricht, voldoende recht doet aan het feit dat het de primaire taak en verantwoordelijkheid van de werkgever is om de arbeid te organiseren. Daarnaast begrijpt de Raad van State dat de initiatiefnemers met dit voorstel niet in staat zijn om de complexe juridische (maar ook belasting- en sociaalrechtelijke) gevolgen die zich kunnen voordoen met grensarbeiders met een woonadres in de Europese unie adequaat op te lossen, maar moet in dit verband w&eacute;l de vraag worden beantwoord hoe wordt bewerkstelligd dat zowel de werknemer als de werkgever zich voldoende bewust is van dergelijke mogelijke gevolgen. Ten aanzien van dit punt is het vervolgens de hamvraag in welke gevallen de werkgever terecht een verzoek om thuiswerken in verband met deze complexe gevolgen kan afwijzen. Als niet duidelijk is of genoemde gevolgen zwaarwegende redenen kunnen zijn om een verzoek af te wijzen, leidt dit tot rechtsonzekerheid voor zowel de werkgever als de werknemer. Een goede voorbereiding van een wetswijziging vereist volgens de Afdeling dat dergelijke problemen eerst van een adequaat antwoord worden voorzien.(2) Daarnaast vragen meerdere Tweede Kamerleden zich af hoe de initiatiefnemers de door hen geschetste noodzaak van dit wetsvoorstel rijmen met de conclusies uit de evaluatie van de Wfw. Uit de evaluatie van de Wfw is namelijk gebleken dat werkgevers vaker dan werknemers het indienen van een verzoek tot flexibel werken als recht van de werknemer zien, dat werknemers positief zijn over het aanvraagproces met betrekking tot de Wfw en dat de Wfw niet veel invloed heeft gehad op de cultuurshift naar flexibel werken. De Wwjw lijkt met de reeds bestaande Wfw in dit verband ten overvloede.(3) Ook het ATR is in haar advies over het wetsvoorstel sceptisch(4). Het ATR heeft geconcludeerd dat de onderbouwing van het voorstel niet voldoende is afgewogen en adviseert daarom de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel niet voort te zetten. Het ATR heeft de gevolgen voor de regeldruk beoordeeld aan de hand van het volgende toetsingskader: Nut en noodzaak: is er een taak voor de overheid en is regelgeving het meest aangewezen instrument? De probleemanalyse is volgens het ATR niet toereikend. Het wetsvoorstel maakt onvoldoende duidelijk wat precies het probleem is bij verzoeken om aanpassing van de arbeidsplaats, wat de onderliggende oorzaak van dit probleem is en in welke mate het probleem zich voordoet. Het wetsvoorstel ziet op de mogelijkheid voor werknemers om hun werkgever een verzoek te doen met betrekking tot wijziging van de arbeidsplaats. Het ATR merkt op dat deze mogelijkheid al bestaat op grond van de huidige wetgeving (Wfw) en ziet geen aanleiding om de bestaande wetgeving aan te passen of met nieuwe wetgeving te komen. Het voorstel introduceert (nieuwe) zwaardere afwijzingsgronden en een motiveringsplicht, alleen is de toelichting bij het wetsvoorstel daar niet duidelijk over. De toelichting bij het voorstel biedt bijvoorbeeld geen inzicht in de mate waarin verzoeken van werknemers om thuis of op een werklocatie te mogen werken momenteel mogen worden afgewezen op grond van andere overwegingen dan zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. Het ATR benadrukt dat inzicht hierin onmisbaar is voor een afgewogen oordeel of het introduceren van nieuwe afwijzingsgronden nuttig en noodzakelijk is. Dit inzicht is volgens het ATR des te meer van belang, omdat er ook signalen zijn dat werkenden weinig belemmeringen van hun werkgever verwachten bij structureel meer thuiswerken. In het wetsvoorstel dient derhalve de meerwaarde van deze andere gronden ten opzichte van de toetsing aan de al bestaande verplichtingen voor de werkgever inzichtelijk gemaakt te worden. Zijn er minder belastende alternatieven mogelijk? De vraag die hierbij wordt gesteld is of een gegeven beleidsdoel niet op een manier kan worden verwezenlijkt die minder regeldruk met zich meebrengt voor de partijen die de wettelijke verplichtingen moeten naleven. De toets-vraag is dan relevant als het nut en de noodzaak van het nemen van maatregelen zijn aangetoond. Dit is voor het wetsvoorstel nog niet het geval. Het ATR adviseert daarom om nader te onderbouwen waarom wetgeving en niet een voorlichtingscampagne het ge&euml;igende instrument is om eventuele problemen op te lossen. Is gekozen voor een uitvoeringswijze die werkbaar is voor de doelgroepen die de wetgeving moet naleven? De werkelijkheid rondom hybride werken en het zorgen voor een goede balans tussen thuiswerk en werk op een werklocatie is, zo concludeert het ATR, complexer en omvangrijker dan alleen maar het reguleren van conflictbeslechting. Het ATR adviseert te kiezen voor een voorlichtingscampagne en andere be&iuml;nvloedingsinstrumenten dan wetgeving. Zijn de gevolgen voor de regeldruk volledig en juist in beeld gebracht? De toelichting bij het wetsvoorstel besteedt weinig aandacht aan de gevolgen voor de regeldruk. Het ATR adviseert daarom om de toelichting op het wetsvoorstel aan te vullen met een beschrijving en berekening van de eenmalige en structurele gevolgen voor de regeldruk voor werkgevers en werknemers. Conclusie Afgevraagd kan worden in hoeverre het noodzakelijk is de Wwjw in werking te laten treden. In het wetsvoorstel wordt nauwelijks ingegaan op de vraag of een wijziging van het gewoonlijk werkland (en hiermee de mogelijkheid voor een werknemer om een beroep te doen op de dwingendrechtelijke arbeidsvoorwaarden van een ander rechtsstelsel) een zwaarwegende reden voor afwijzing van een verzoek kan zijn. In het wetsvoorstel zou juist duidelijk gemaakt moeten worden in welke gevallen de werkgever terecht een verzoek om werken vanuit het buitenland in verband met complexe juridische (maar ook belasting- en sociaalrechtelijke) gevolgen kan afwijzen. Als dit niet duidelijk is, leidt dit tot rechtsonzekerheid voor zowel de werkgever als de werknemer. Daarnaast biedt het wetsvoorstel geen inzicht waarom het introduceren van nieuwe (zwaardere) afwijzingsgronden nuttig en noodzakelijk is. Uit de evaluatie van de Wfw blijkt dat de werknemers tevreden zijn met het aanvraagproces voor de wijziging van een arbeidsplaats op grond van de Wfw. Daarbij meegenomen dat zowel de Tweede Kamer leden, de Afdeling van de Raad van State en het ATR hun vraagtekens hebben bij dit wetsvoorstel, kan afgevraagd worden of dit wetsvoorstel daadwerkelijk toegepast gaat worden. Noten 1 Kamerstuk 35714, nr. 6 | Overheid.nl > Offici&euml;le bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl) 2 Kamerstuk 35714, nr. 4 | Overheid.nl > Offici&euml;le bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl) 3 Kamerstuk 35714, nr. 8 | Overheid.nl > Offici&euml;le bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl) 4 Adviescollege toetsing regeldruk (atr-regeldruk.nl)

Menu

Hoe staat het ervoor met het wetsvoorstel ‘Werken waar je wil’?

Nieuws