Wonen in Nederland en schenken van onroerend goed in Duitsland

Auteur: Mr. Dr. Kerstin M.L.L. van de Ven, verbonden aan Maastricht University en aan Athena Advies en Praktijk (kerstin.vandeven@maastrichtuniversity.nl) In deze bijdrage staat centraal de grensoverschrijdende schenking door een in Nederland woonachtige schenker in verband met in Duitsland gelegen onroerend goed. Daarbij wordt met name ingegaan op de gevolgen van schenking van een eigen woning door ouders aan kinderen. Zijdelings komt ook de schenking aan derden ter sprake. Korte terugblik In de bijdrage van 22 april 2019(1) over &lsquo;Wonen in Nederland en schenken van onroerend goed in Belgi&euml;&rsquo;, ben ik reeds ingegaan op de gevolgen van de schenking in algemene zin voor de begiftigde voor de Nederlandse schenkbelasting, wanneer deze wordt verkregen van een schenker die in Nederland woont. Tevens heb ik aandacht besteed aan de verhoogde schenkingsvrijstellingen van de eigen woning(2) - &euro; 102.010 (2019) - en de voorwaarden waaraan moet worden voldaan om de begiftigde een van deze vrijstellingen te laten genieten. Ook het besluit van 29 november 2018(3) is genoemd, waarin is vastgelegd dat de verhoogde vrijstellingen ook kunnen worden toegepast indien de schenking is bestemd voor besteding aan een eigen woning van de begiftigde, als die woning is gelegen in een land waarmee Nederland een verdrag heeft afgesloten ter voorkoming van dubbele belasting. Voorwaarde is w&eacute;l dat in dit verdrag de uitwisseling van fiscale informatie is geregeld en dat de woning voor de begiftigde voldoet aan de uitgangspunten van artikel 3.111, lid, 1 of 3, Wet IB 2001 (in verband met de controleerbaarheid van daadwerkelijke besteding aan de eigen woning in het buitenland). De goedkeuring in het besluit betreft bestaand beleid.(4) Verkrijgt een in Duitsland woonachtige begiftigde in 2019 een bedrag van &euro; 102.010 van een in Nederland wonende schenker, dan kan deze begiftigde in Nederland met een beroep op de eenmalig verhoogde schenkingsvrijstelling van artikel 33, onderdeel 5, c of 7, SW dit bedrag vrij van schenkbelasting aanwenden ten behoeve van de eigen woning in zijn woonland. De vraag is wat in Duitsland de fiscale gevolgen zijn van de schenking van een eigen woning c.q. in verband met een eigen woning. Schenking van onroerend goed in Duitsland Erbschaftsteuergesetz algemeen In het Duitse Erbschaftssteuergesetz (ErbStG) zijn de regels van zowel de Erbschaftssteuer als van de Schenkungssteuer opgenomen. De tarieven en de vrijstellingen voor deze twee heffingen zijn aan elkaar gelijk.(5) De als belastbaar feit uitgezonderde verkrijgingen zijn voor de beide heffingen verschillend (zie hierna).(6) Het Erbschaftssteuergesetz kent de zogenoemde onbeperkte en beperkte belastingplicht. Van onbeperkte belastingplicht is sprake wanneer de erflater of de schenker dan wel de verkrijger op Duits grondgebied woont.(7) In beginsel is, in geval van een nalatenschap, het wereldvermogen van de erflater aan de heffing van Erbschaftssteuer in Duitsland onderworpen. Betreft het een schenking dan is de gehele schenking, ongeacht waar het vermogen zich bevindt, in Duitsland belastbaar. Woont niet de erflater of de schenker in Duitsland, maar w&eacute;l de verkrijger, dan is deze belastingplichtig voor al hetgeen hij van de erflater of schenker verkrijgt, ongeacht waar het vermogen zich bevindt. Van beperkte belastingplicht is sprake wanneer zich op Duits grondgebied bepaalde nader aangeduide vermogensbestanddelen (&lsquo;Inlandsverm&ouml;gen&rsquo;) bevinden die worden verkregen uit een nalatenschap of die worden geschonken. Uitsluitend die vermogensbestanddelen vallen onder de Duitse Schenkungssteuer of Erbschaftssteuer, ook al zou de schenking of het nalatenschapsaandeel meer omvattend zijn. Ze worden genoemd in &sect; 2 Abs. 3 ErbStG waarbij wordt verwezen naar de opsomming in &sect; 12 Bewertungsgesetz (BewG). Absatz 2 van het BewG bepaalt dat zich op Duits grondgebied bevindend onroerend goed tot het zogenoemde &lsquo;Inlandsverm&ouml;gen&rsquo; behoort. Op basis van het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat wanneer de schenker of de begiftigde in Duitsland woont, in geval van schenking van een woning c.q. in verband met een eigen woning, de regels van de Duitse Schenkungssteuer van toepassing zijn (onbeperkte belastingplicht). Wonen noch de schenker noch de begiftigde op Duits grondgebied, dan valt de overgang van de woning door middel van een schenking eveneens onder de Duitse heffingsbevoegdheid als het een woning op Duits grondgebied betreft (beperkte belastingplicht). Tarieven, vrijstellingen en uitgezonderde verkrijgingen (Klein)kinderen, (klein)stiefkinderen, echtgenoten en levenspartners, (over)grootouders zijn opgenomen in Steuerklasse I.(8) De in 19 ErbStG genoemde tarieven (7%, 11%, 15%, 19%, 23%, 27%, 30%) zijn van toepassing tot het bedrag van de daarop volgende schijf. Is de omvang van de verkrijging hoger dan valt de verkrijging volledig onder het tarief van de volgende schijf. De vrijstellingen voor de echtgenoot en levenspartner bedraagt &euro; 500.000, voor (stief)kinderen &euro; 400.000(9), (over)grootouders &euro; 100.000 en voor derden (Steuerklasse II) &euro; 20.000. Deze vrijstellingen kunnen zowel worden ingezet voor een schenking als voor een erfrechtelijke verkrijging. Is de vrijstelling eenmaal benut voor een schenking, dan loopt deze binnen een periode van 10 jaar weer vol tot het oorspronkelijke bedrag, en kan deze worden ingezet voor een erfrechtelijke verkrijging. Van de belastingheffing uitgezonderde verkrijgingen zijn onder meer(10): schenking tussen echtgenoten van onroerend goed dat tot bewoning van een van beiden dient; een erfrechtelijke verkrijging door een echtgenoot of levenspartner van onroerend goed dat tot bewoning diende van de erflater; een erfrechtelijke verkrijging door (klein)kinderen, stief(klein)kinderen van onroerend goed dat tot bewoning diende van de erflater. Het gaat hierbij zowel om in Duitsland gelegen onroerend goed, als om onroerend goed gelegen op het grondgebied van een lidstaat, of gelegen binnen de Europese Economische ruimte. Schenken in Nederland woonachtige ouders aan hun kind een aan hen toebehorend onroerend goed op Duits grondgebied, dan kan daarvoor uitsluitend de algemene aan kinderen toekomende vrijstelling van &euro; 400.000 worden ingezet; deze schenking is niet als uitgezonderde verkrijging in het Erbschaftssteuergesetz opgenomen. Grunderwerbssteuer(gesetz) Bij overdracht van onroerend goed op Duits grondgebied is in beginsel Grunderwerbssteuer verschuldigd(11); deze belasting is niet alleen verschuldigd bij de overdracht van grond (zoals het woord &lsquo;Grunderwerb&rsquo; doet veronderstellen) maar ook als het gaat om een woning.(12) In Duitsland wonen veel mensen in een zogenoemd &lsquo;Familienhaus&rsquo;, dat vergelijkbaar is met wat in Nederland een appartementencomplex wordt genoemd. Het betreft bij een Familienhaus een, naar Nederlandse maatstaven, klein complex van vaak 6 tot 8 woningen. Bij de overgang van een dergelijke woning in een complex gaat niet alleen de priv&eacute;-eigendom daarvan over, maar ook een aandeel in het gemeenschappelijke gedeelte, zoals het trappenhuis. Ook daarover is in beginsel Grunderwerbssteuer verschuldigd. Sinds 1 september 2006 is de hoogte van de toepasselijke tarieven een aangelegenheid van de Bundesl&auml;nder. De tarieven vari&euml;ren van 3,5% (Bayern) tot 6,5% (Brandenburg, Nordhein-Westfalen, Saarland, en Schleswig-Holstein). Het bedrag van de Grunderwerbssteuer kan in de laatstgenoemde 4 Bundesl&auml;nder dus aardig oplopen. Vaak wordt voor in de woning aanwezige roerende zaken, zoals de inbouwkeuken, een sauna, zonwering, een separaat koopcontract gemaakt, om zodoende het verschuldigde bedrag van de Grunderwerssteuer zo laag mogelijk te houden. 3 GrEStG vermeldt diverse van de belastingheffing uitgezonderde verkrijgingen. Zo zijn onder meer uitgezonderd erfrechtelijke verkrijgingen en schenkingen van onroerend goed; verkrijgingen door de (gewezen) echtgenoot of (gewezen) levenspartner(13); verkrijgingen door (klein)kinderen en stief(klein)kinderen en door (groot)ouders. Conclusies? Het vorenstaande betekent dat wanneer ouders aan hun kind in Duitsland gelegen onroerend goed schenken, deze schenking is vrijgesteld van Grunderwerbssteuer. Blijft de omvang van de schenking bovendien binnen het voor kinderen voor de Schenkungssteuer vrijgestelde bedrag van &euro; 400.000, dan is de schenking volledig vrijgesteld van Duitse belastingheffing. Wonen de ouders in Nederland, dan zullen de ruimhartige Duitse vrijstellingen vermoedelijk slechts ten dele worden benut. Bedraagt de waarde van de schenking meer dan &euro; 102.010, dan is het kind immers in Nederland 10% en 20% (omslagpunt 2019: &euro; 124.727) schenkbelasting verschuldigd, hetgeen een reden kan zijn om de schenking tot het bedrag van de vrijstelling te beperken. Alleen in situaties waarin de waarde van de woning die wordt geschonken niet hoger is dan &euro; 102.010, gaat de woning volledig belastingvrij over: in Duitsland is dan noch Grunderwerbssteuer noch Schenkungssteuer verschuldigd. Schenken de in Nederland wonende ouders in verband met de aankoop van een woning in Duitsland een geldbedrag aan hun kind, dan is weliswaar het bedrag zelf ook in Duitsland vrijgesteld van schenkbelasting (ervan uitgaande dat het vrijgestelde bedrag van &euro; 400.000 op dat moment niet volledig is benut), maar is bij de aankoop van de woning Grunderwerbssteuer verschuldigd. Gaat het om een woning op Duits grondgebied die het kind reeds in eigendom heeft, dan kan tot het bedrag van &euro; 102.010 een eventueel op de woning rustende lening vrij van schenkbelasting en Schenkunggsteuer worden afgelost. Datzelfde geldt als de lening wordt gebruikt voor verbouwing en/of verbetering van de woning. Wonen zowel de ouders als het kind in Duitsland, dan kunnen de Duitse vrijstellingen voor de Grunderwerbssteuer en Schenkingsteuer optimaal worden benut. Dat geldt overigens ook als het een woning betreft die het kind als tweede woning in Duitsland ter beschikking staat: het kind hoeft niet in Duitsland te wonen om van de regelingen gebruik te kunnen maken. Afsluiting De Nederlandse schenkingsvrijstelling in verband met de eigen woning in Duitsland zal veelal worden benut door schenking van een geldbedrag voor de aankoop of een verbouwing, of door kwijtschelding van een bestaande eigen woningschuld. Daarbij zal het begiftigde kind moeten voldoen aan de daaraan in Nederland gestelde voorwaarden. De Duitse ruimhartige vrijstellingen zullen dan slechts ten dele worden benut. Betreft het een in Duitsland gelegen aan de ouders toebehorende woning met een waarde die niet hoger is dan &euro; 102.010 (2019) dan gaat de woning volledig belastingvrij over naar het kind; heffing van zowel Gewerbessteuer als Schenkungssteuer blijven dan (ook) achterwege.(14) Noten 1 Vakblad Grensoverschrijdend werken, nr. 22, 2019. 2 Artikel 33 onderdeel 5,c en onderdeel 7, jo artikel 33a SW, jo artikel 5 Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting. 3 Nr. 2018-194402, onderdeel 8.2.4. 4 Beleidsbesluit van 20 december 2012, nr. 2012/417M. Zie ook Kamerstukken II 2015-2016, 34302, nr. 11, p. 96-97. 5 &sect; 15 en 16 ErbStG. 6 &sect; 13 ErbStG. 7 Buiten de situatie waarin een persoon daadwerkelijk Duitsland als woonplaats heeft zijn er in &sect; 2 ErbStg nog enkele ficties opgenomen, op grond waarvan iemand geacht wordt in Duitsland te wonen (Als Inl&auml;nder gelten: &lsquo;&hellip;&rsquo;). 8 Zoals gezegd zijn de tarieven zijn voor de Erbschaftsteuer en voor de Schenkungssteuer aan elkaar gelijk. 9 Is hun ouder vooroverleden en erven zij in diens plaats, dan hebben de kleinkinderen een vrijstelling van &euro; 400.000. Is hun ouder nog in leven, dan bedraagt hun vrijstelling &euro; 200.000. 10 &sect;13 ErbStG. 11 &sect; 1 GrEStG. 12 &sect; 2 GrEStG. 13 Bij de gewezen echtgenoot en levenspartner moet het gaan om een overdracht c.q. verkrijging in het kader van de verdeling na de scheiding. 14 Ervan uitgaande dat de Duitse schenkingsvrijstelling van het kind niet juist volledig is benut.