Wanneer is men (niet langer) fiscaal inwoner van België?

Auteur: mr. Sofie Jacobs, werkzaam als fiscaal advocaat bij Peeters Euregio Law & Tax (s.jacobs@euregio.law) In grensoverschrijdende context rijzen vaak discussies over de vraag of men nog fiscaal inwoner (zogenaamde &lsquo;rijksinwoner&rsquo;) is van Belgi&euml; wanneer men regelmatig in het buitenland verblijft voor beroepsdoeleinden.De uitkomst heeft belangrijke gevolgen, aangezien rijksinwoners in principe in Belgi&euml; belast worden op hun wereldwijd inkomen. In deze bijdrage lichten wij toe wanneer een natuurlijke persoon kwalificeert als rijksinwoner van Belgi&euml;. Het begrip &lsquo;rijksinwoner&rsquo; Een natuurlijke persoon is onderworpen aan de Belgische personenbelasting indien hij kwalificeert als &lsquo;rijksinwoner&rsquo; van Belgi&euml; in de zin van art. 2, &sect;1, 1&deg;, al. 1, a) van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (&lsquo;WIB&rsquo;). In dit artikel wordt een rijksinwoner gedefinieerd als iedere natuurlijke personen die zijn woonplaats in Belgi&euml; heeft gevestigd of, wanneer hij geen woonplaats heeft in Belgi&euml;, die zijn &lsquo;zetel van fortuin&rsquo; in Belgi&euml; heeft gevestigd. Uit deze definitie blijkt dat de nationaliteit van de betrokkene van geen belang is en dat het criterium &lsquo;woonplaats&rsquo; voorrang heeft op het criterium &lsquo;zetel van fortuin&rsquo;. Beide criteria worden hieronder afzonderlijk behandeld. Woonplaats Het criterium &lsquo;woonplaats&rsquo; betreft een feitelijk begrip en is de plaats waar een natuurlijk persoon op effectieve en bestendige wijze verblijft en werkt, waar zijn gezin gehuisvest is en waar hij zijn vitale contacten met zijn medemensen onderhoudt (sociale, culturele en politieke relaties en bezigheden, etc.). Een inschrijving in het bevolkingsregister in het buitenland is op zich aldus onvoldoende om te besluiten dat men geen Belgisch rijksinwoner meer is. In circulaire nr. Ci.RH.241/585.607 d.d. 12.07.2007 van de Belgische fiscus wordt bovendien uitdrukkelijk aangehaald dat het in de praktijk steeds meer voorkomt dat een persoon zijn beroepsbezigheden in een ander land uitoefent dan het land waarin zijn gezin gehuisvest is en waar hij zijn vitale betrekkingen met zijn medemensen onderhoudt. Vervolgens verduidelijkt de fiscus dat in dit geval meer belang moet worden gehecht aan het centrum van de huishoudelijke en vitale betrekkingen dan aan de plaats van het verblijf en van de beroepswerkzaamheden. De woonplaats wordt immers bepaald door het feit van de woning en meer in het bijzonder van de woning waar het gezin is gevestigd. Een verblijf in het buitenland voor beroepsdoeleinden (bv. in een appartement dicht bij het werk), is dus niet voldoende om de kwalificatie als rijksinwoner van Belgi&euml; te verliezen indien de partner en de kinderen nog in Belgi&euml; wonen. Zo werd door het Hof van beroep Gent reeds geoordeeld dat het ter beschikking houden van een woning in Belgi&euml; met de bedoeling deze woning duurzaam te betrekken na de be&euml;indiging van de opdracht in het buitenland, aantoont dat het werkelijk en duurzaam verblijf in Belgi&euml; is gebleven. Zetel van fortuin Het criterium &lsquo;zetel van fortuin&rsquo; betreft eveneens een feitelijk begrip en is ondergeschikt aan het criterium &lsquo;woonplaats&rsquo;. Dit criterium zal bijgevolg pas een rol spelen wanneer de betrokkene geen woonplaats (meer) heeft in Belgi&euml;. De zetel van fortuin is de plaats van waaruit het fortuin wordt beheerd en die door een bepaalde eenheid wordt gekenmerkt. Met &lsquo;beheer&rsquo; wordt bedoeld: de instructies die gegeven worden met betrekking tot de vermogensverrichtingen bv. de plaats van waaruit de dagdagelijkse bancaire transacties worden verricht. De plaats waar het vermogen zich bevindt, is bijgevolg niet van belang. Wanneer een persoon dus met zijn gezin naar het buitenland verhuist, maar zijn Belgische bankrekening behoudt, belet dit bijgevolg niet dat men de hoedanigheid van Belgisch rijksinwoner verliest. Bewijs De vestiging van de woonplaats of van de zetel van fortuin in Belgi&euml; dient beoordeeld te worden op basis van het geheel van feitelijke gegevens en omstandigheden, waarvan de bewijslast bij de fiscus ligt. De bewijslast van de fiscus wordt echter verlicht doordat de wetgever twee wettelijke vermoedens heeft opgenomen in het WIB op grond waarvan de fiscus het bewijs van rijksinwonerschap kan leveren. Krachtens het eerste wettelijke vermoeden opgenomen in art. 2, &sect;1, 1&deg;, d, tweede lid WIB worden natuurlijke personen die in het Rijksregister van de natuurlijke personen zijn ingeschreven, behoudens tegenbewijs, geacht hun woonplaats in Belgi&euml; te hebben. Aangezien dit een weerlegbaar vermoeden betreft, kan de betrokkene dit vermoeden ontkrachten door het tegenbewijs te leveren dat zijn woonplaats ergens anders gelegen is. Dit tegenbewijs kan geleverd worden met alle middelen en moet blijken uit een geheel van feitelijke omstandigheden die het verblijf in het buitenland kenmerken. Uit de praktijk blijkt dat dit tegenbewijs bijvoorbeeld geleverd kan worden door een combinatie van volgende elementen die wijzen op een duurzaam verblijf in het buitenland: Domicilie in het buitenland of verblijfsvergunning Bewijs van huur of eigendom Aangifte personenbelasting in het buitenland Plaats van tewerkstelling en aard van het werk Buitenlandse bankrekening Rekeninguittreksels Water-, gas- en energiefacturen Internet- en telefoonafrekeningen Televisieabonnement Vervoersbewijzen Aankoopbewijzen Adressering op brieven Inschrijving en verzekering voertuig Rijbewijs Hospitalisatieverzekering Krachtens het tweede wettelijke vermoeden opgenomen in art. 2, &sect;1, 1&deg;, d, derde lid en art. 2, &sect;1, 2&deg; WIB worden gehuwden en wettelijk samenwonenden geacht hun woonplaats te hebben op de plaats waar het gezin is gevestigd. Dit vermoeden betreft een onweerlegbaar vermoeden, zodat hier geen tegenbewijs mogelijk is. Conclusie Bovenstaande uiteenzetting illustreert dat grensarbeiders, die in het buitenland werken en eventueel verblijven, steeds oog moeten hebben voor de vraag waar zij fiscaal inwoner zijn. Dit betreft immers een feitelijke beoordeling waarbij niet enkel het verblijf en de plaats van tewerkstelling een rol spelen, maar waarbij vooral de plaats waar het gezin gevestigd is een doorslaggevende factor zal zijn. Bovendien mag men zich niet vergeten uit te schrijven uit het Rijksregister wanneer men met zijn gezin naar het buitenland verhuist. Deze vergetelheid kan immers onnodige fiscale complicaties met zich meebrengen gelet op het vermoeden van rijksinwonerschap dat hieraan gekoppeld is. Tot slot voegen wij hier nog aan toe dat wanneer u als fiscaal inwoner wordt beschouwd in twee landen, men op basis van het toepasselijke dubbelbelastingverdrag zal moeten uitmaken welk land u als fiscaal inwoner mag beschouwen.