Tijdelijke bescherming Oekraïners (deel 2)

Auteur: Esther Wolthuis, werkzaam bij Kroes Advocaten Immigration Lawyers (wolthuis@kroesadvocaten.nl) In Vakblad 47, 2022 is de sociale zekerheidspositie van gevluchte Oekra&iuml;ners in Nederland beschreven. In dit deel wordt de tijdelijke bescherming en de tewerkstellingsvergunning besproken. In de komende editie zal ingegaan worden op de fiscaliteit. Als gevolg van de Russische invasie in Oekra&iuml;ne, besloten de EU-lidstaten voor het eerst om gebruik te maken van een mechanisme voor tijdelijke bescherming van vluchtelingen, ofwel ontheemden.(1) Oekra&iuml;ners en mensen met een verblijfsvergunning in Oekra&iuml;ne kunnen in Nederland in aanmerking komen voor tijdelijke bescherming. In dat geval mogen zij hier wonen en werken. Ook hebben zij recht op fatsoenlijke opvang, de nodige financi&euml;le en medische hulp, en toegang tot onderwijs. De Nederlandse overheid heeft ervoor gekozen om de richtlijn ruimer toe te passen dan strikt noodzakelijk. Ingevolge een brief van staatssecretaris Van der Burg van 30 maart(2), komen de volgende personen in Nederland in aanmerking voor tijdelijke bescherming: Personen met de Oekra&iuml;ense nationaliteit die: Op 23 februari 2022 in Oekra&iuml;ne verbleven; Op of na 27 november 2021 Oekra&iuml;ne zijn ontvlucht vanwege de toenemende spanningen; Op of na 27 november 2021 op het grondgebied van de EU waren, bijvoorbeeld voor vakantie of werk; V&oacute;&oacute;r 27 november 2021 in Nederland verbleven; Personen zonder de Oekra&iuml;ense nationaliteit die: Op 23 februari 2022 in Oekra&iuml;ne internationale of gelijkwaardige nationale bescherming genoten; Op 23 februari 2022 een andere geldige Oekra&iuml;ense verblijfsvergunning hadden; Gezinsleden van de hierboven genoemde personen: Huwelijkspartner of niet-gehuwde partner waarmee een duurzame relatie wordt onderhouden; Minderjarige ongehuwde kinderen; Andere naaste familieleden die met het gezin samenwoonden en die volledig of grotendeels afhankelijk zijn. Het is voor de beantwoording van de vraag of een Oekra&iuml;ner in aanmerking komt voor tijdelijke bescherming dus van belang waar hij zich bevond op 23 februari 2022 of in de periode daarvoor. Hieronder is schematisch weergegeven wanneer iemand met de Oekra&iuml;ense nationaliteit volgens de tekst onder de richtlijn valt. Wanneer? Waar? Tijdelijke bescherming? Op 23 februari 2022 In Oekra&iuml;ne Ja Vanaf 27 november 2021 In Nederland Ja Vanaf 27 november 2021 In de EU Ja Vanaf 27 november 2021 Buiten de EU Ja, mits gevlucht vanwege toenemende spanningen V&oacute;&oacute;r 27 november 2021 In Nederland Ja V&oacute;&oacute;r 27 november 2021 In de EU Nee V&oacute;&oacute;r 27 november 2021 Buiten de EU Nee De richtlijn geldt dus voor Oekra&iuml;ners die zich op of na 27 november 2021 in de EU bevonden voor bijvoorbeeld werk of vakantie, en zelfs voor Oekra&iuml;ners die v&oacute;&oacute;r 27 november 2021 in Nederland waren (niet in een ander EU-land). Ook geldt de richtlijn voor Oekra&iuml;ners die op of na 27 november 2021 buiten de EU waren, maar alleen als zij het land zijn ontvlucht vanwege de toenemende spanningen. De overheid heeft besloten om ook tijdelijke bescherming te bieden aan ontheemden zonder de Oekra&iuml;ense nationaliteit, die op 23 februari 2022 in Oekra&iuml;ne een geldige verblijfsvergunning hadden. Verblijf in Nederland De Nederlandse wetgeving voorziet niet in een speciale verblijfsvergunning op grond van tijdelijke bescherming. Personen die denken in aanmerking te komen, moeten daarom een asielaanvraag indienen. Personen die tijdelijke bescherming krijgen, krijgen in Nederland verblijfsrecht op grond van artikel 8 onder f Vw, in afwachting van de beslissing op hun asielaanvraag. Ingevolge artikel 3.1a Vb worden zij niet uitgezet tijdens de aanvraag. De IND beslist ingevolge artikel 43a Vw pas na het eind van de tijdelijke bescherming op de asielaanvraag. De Raad van de EU besluit hoelang de tijdelijke bescherming voortduurt. In eerste instantie is die nu voor een periode van 12 maanden. De tijdelijke bescherming kan maximaal 3 jaar duren. Daarna wordt de asielaanvraag behandeld. Personen die denken in aanmerking te komen voor tijdelijke bescherming, moeten een asielaanvraag indienen. De asielaanvraag start zodra de betrokkene zich inschrijft in de BRP. De ingeschrevene mag vanaf dat moment in Nederland verblijven. Door de inschrijving in de BRP ontvangen ze een BSN nummer, en worden ze ingeschreven in de Basis Voorziening Vreemdelingen (BVV). De IND zal vanaf begin juni 2022 ingeschrevenen uitnodigen om de asielaanvraag compleet te maken. Bij deze afspraak beoordeelt de IND of de betrokkene in aanmerking komt voor tijdelijke bescherming. Als dat het geval is, krijgt de betrokkene een sticker of pasje waaruit blijkt dat hij in Nederland mag wonen en werken. De sticker of het pasje zal in eerste instantie een jaar geldig zijn, van 4 maart 2022 tot 4 maart 2023. Daarna kan het worden verlengd, zolang de Richtlijn Tijdelijke Bescherming nog in werking is. De Raad van de EU besluit hoelang de bescherming voortduurt, met een maximum van 3 jaar. De IND beslist pas na het eind van de tijdelijke bescherming op de asielaanvraag. Werken in Nederland Arbeid in loondienst Mensen die tijdelijke bescherming genieten, mogen in Nederland in loondienst werken. Voor hen geldt met terugwerkende kracht vanaf 4 maart 2022 een vrijstelling van de tewerkstellingsvergunning (twv)-plicht.(3) De werkgever hoeft dus geen twv aan te vragen voordat een persoon met tijdelijke bescherming in dienst kan treden. Wel moet de werkgever twee dagen voordat de werkzaamheden starten, de tewerkstelling melden bij het UWV.(4) Verzuim van het doen van een melding levert een overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) op. Dat kan leiden tot een boete van &euro; 8.000 per vreemdeling. Alleen Oekra&iuml;ners die in Nederland in aanmerking komen voor tijdelijke bescherming mogen zonder twv werken. Als ze in Belgi&euml; of Duitsland verblijven is dat niet het geval. De vrijstelling van de twv-plicht geldt alleen voor personen die onder de richtlijn vallen. Op dit moment hebben de meeste Oekra&iuml;ners echter nog geen verblijfsdocument gekregen vanuit de IND waaruit blijkt dat zij in Nederland mogen wonen en werken. Daarom geldt een overgangsperiode waarin de werkgever alleen de Oekra&iuml;ense nationaliteit van de werknemer hoeft te checken. Heeft de werknemer een geldig Oekra&iuml;ens paspoort, dan mag de werkgever ervanuit gaan dat diegene onder de richtlijn valt. Het is raadzaam om ook te checken of de Oekra&iuml;ense medewerker zich heeft ingeschreven in de BRP. Eerst gold de overgangsperiode tot 31 mei 2022, maar deze is nu verlengd tot 31 augustus 2022.(5) Na de overgangsperiode moet de werkgever de verblijfsdocumenten van de werknemer controleren voordat hij deze in dienst neemt. Andere arbeid Om een stagiaire in dienst te nemen, is geen twv nodig en hoeft de werkgever geen melding te doen bij het UWV. Wel moet aan de voorwaarden van artikel 3.2 BuWav worden voldaan. Er moet een stageovereenkomst worden gesloten tussen de werkgever, de stagiaire en de onderwijsinstelling. Ook vrijwilligerswerk in de zin van artikel 7.8 BuWav is toegestaan zonder twv. Voor vrijwilligers moet de organisatie wel een vrijwilligersverklaring aanvragen bij het UWV. Op dit moment mogen tijdelijk beschermden nog niet werken als zelfstandige.(6) Er is gekozen voor een beperking tot arbeid in loondienst om misstanden zoals onderbetaling of een gebrek aan sociale verzekeringen te voorkomen. In de toekomst kan het kabinet besluiten om het wel mogelijk te maken om zonder twv als zelfstandige aan de slag te gaan. Noten 1 Richtlijn 2001/55/EG. 2 KST 19637, 2839. 3 Artikel 6.5 BuWav. 4 KST 19637, 2839 p. 21.Zie hier het meldingsformulier: https://www.uwv.nl/werkgevers/formulieren/melden-tewerkstelling-van-een-tijdelijk-beschermde-werknemer-uit-oekraine.aspx 5 Stcrt. 2022 nr. 14435. 6 KST 19637, 2839 p. 21.