SVB Beleidsregels 2016 - deel 1: verzekeringstijdvakken AOW en ANW en medeverzekering

Auteur: Jan de Voogd, zelfstandig adviseur (voogdj@hotmail.com) Vorig jaar heeft de SVB nieuwe beleidsregels gepubliceerd in de Staatscourant 2016, nr. 45608, dd. 5 september 2016. De belangrijkste wijzigingen van regels met een internationale dimensie worden hierna door mij uitgelicht en besproken. In deel 1 behandel ik verzekeringstijdvakken voor AOW en ANW en tijdvakken van medeverzekering. In deel 2 ga ik in op gezinsuitkeringen en het woonlandbeginsel bij export van uitkeringen. De beleidsregels zijn te vinden op http://www.svb.nl/int/nl/over_de_svb/actueel_kennis/beleidsregels/beleidsregels/index.jsp De SVB licht als volgt het karakter van de beleidsregels toe: &ldquo;Dit betekent dat de regels niet uitsluitend betrekking hebben op de toepassing van zuiver discretionaire bepalingen (zogenaamde &lsquo;kan-bepalingen&rsquo;), maar ook op de uitleg van wettelijke bepalingen in situaties waarin deze meerdere interpretaties toestaan. Ook ten behoeve van een uniforme uitleg van jurisprudentie zijn regels geformuleerd.&rdquo; De beleidsregels zoals de SVB die hanteert, zijn ook neergelegd in instructies gericht aan de directie Dienstverlening Sociale Verzekeringen. Overigens vervolgt de SVB dat deze regels, hoewel de burger de SVB erop kan aanspreken, niet gelijkgesteld kunnen worden met geldend recht om verschillende redenen. Korte verzekerde tijdvakken voor AOW en ANW In het bijzonder de uitleg van artikel 57 Vo. 883/2004 en de bijbehorende EHvJ jurisprudentie is daarbij aan de orde. Dit artikel gaat over tijdvakken van verzekering of van wonen van minder dan een jaar in het hoofdstuk over ouderdoms- en nabestaandenpensioenen. In het onderdeel SB2152 (Recht op ouderdomspensioen: tijdvakken korter dan een jaar) staat in welke gevallen de SVB een AOW-pensioen toekent ook al is de pensioengerechtigde minder dan een jaar verzekerd geweest voor de AOW. Hierin vindt afstemming plaats op de EU-regelgeving, in het bijzonder art. 28 van Verordening 4/58, waaruit voortvloeit dat voor degenen die voor 1 oktober 1972 als migrerend werknemer in Nederland verzekerd waren voor de AOW deze slechts geweigerd kan worden indien de totale duur van de verzekering in Nederland minder dan zes maanden bedroeg. Het gaat hier om de doorwerking van de EHvJ arresten Belbouab en Chuck. Ten aanzien van personen op wie een bilateraal socialezekerheidsverdrag van toepassing is geweest voorafgaand aan het van toepassing worden van de relevante EU verordeningen past de SVB een eventuele gunstiger bepaling uit zo&rsquo;n verdrag toe boven artikel 57 lid 1 Vo. 883/2004 als dit bilaterale verdrag een gunstigere bepaling bevat. In deze gevallen kan de SVB, op basis van de R&ouml;nfeldt-jurisprudentie, een ouderdomspensioen toekennen als de duur van de verzekering in Nederland minder dan een jaar bedraagt. Voorts is in bijlage XI, Nederland, onder 2, sub a en b van Vo. 883/2004 vastgelegd dat in het AOW-pensioen bepaalde tijdvakken in aanmerking kunnen worden genomen zonder dat aan de voorwaarden van verzekering als bedoeld in artikel 7 AOW is voldaan. Dit houdt in dat in die gevallen de minimale verzekeringsduur van een jaar op grond van artikel 7 AOW niet tegengeworpen wordt. Ook wordt uitvoering gegeven aan het arrest Vermaut dat eisen stelt aan toepassing van artikel 57 lid 2 Vo. 883/2004. Het gaat hier om de eis dat andere lidstaten de periode van verzekering van minder dan &eacute;&eacute;n jaar in aanmerking dienen te nemen voor de berekening van een pensioen. Wanneer een ouderdomspensioen door een lidstaat wordt geweigerd op grond van het eerste lid van artikel 57 Vo. 883/2004, worden de tijdvakken van verzekering korter dan &eacute;&eacute;n jaar van andere lidstaten in aanmerking genomen bij de berekening van een AOW-pensioen alsof die tijdvakken krachtens de AOW waren vervuld. Door de SVB worden tijdvakken korter dan &eacute;&eacute;n jaar eveneens in aanmerking genomen bij de berekening van de uitkering ingevolge de AOW als deze reeds zijn meegeteld voor de berekening van een ouderdomspensioen uit een andere lidstaat van de EU. Soortgelijke wijziging is aangebracht in SB2179 over het toekennen van een AOW-pensioen, indien een verdrag een voorschrift bevat over de samentelling van verzekeringstijdvakken dat van toepassing is op de AOW, aangezien diverse verdragen inzake sociale zekerheid het beginsel van de samentelling van tijdvakken bevatten. In dat geval kent de SVB een AOW-pensioen toe, ook als de duur van de verzekering in Nederland minder dan een jaar bedraagt. De SVB weigert een ouderdomspensioen in die situatie wel als het verdrag expliciet voorziet in de mogelijkheid een pensioen te weigeren. Wat betreft de ANW zijn wijzigingen aangebracht op grond van het Malfitano arrest dat artikel 57 lid 1 van Vo. 883/2004 buiten toepassing laat indien een nationale regeling geen eisen stelt aan de duur van de verzekering voor de opening van het recht op uitkering. Dit impliceert voor de ANW dat de uitkering ook kan worden toegekend als de duur van de verzekering in Nederland korter was dan &eacute;&eacute;n jaar en de betrokkene op datum van overlijden krachtens de wetgeving van een andere lidstaat verzekerd was. Vastgelegd is voorts dat, ongeacht het rekening houden met tijdvakken van verzekering voor een nabestaandenpensioen van andere landen, op basis van de arresten Moscato en Klaus, indien een verzekerde uitsluitend in het jaar voorafgaande aan het overlijden tijdvakken van verzekering ingevolge de Anw heeft vervuld, en de gezondheidstoestand van de verzekerde bij aanvang van de verzekering het overlijden binnen een jaar redelijkerwijs moest doen verwachten, er geen recht op een ANW-nabestaandenuitkering ontstaat. Diverse bilaterale socialezekerheidsverdragen bevatten de bepaling dat een orgaan niet verplicht is uitkeringen toe te kennen indien de totale duur van de vervulde tijdvakken van verzekering krachtens de door dit orgaan toegepaste wetgeving minder bedraagt dan een jaar, en er, uitsluitend rekening houdende met deze tijdvakken, geen recht op uitkering bestaat. In het kader van de ANW past de SVB deze bepalingen letterlijk toe. Dit houdt in dat de SVB geen pro rata berekende nabestaandenuitkering toekent als de overledene op de datum van het overlijden niet verzekerd was ingevolge de Anw en de totale duur van zijn verzekeringstijdvakken ingevolge de ANW minder bedraagt dan een jaar. De SVB past in deze situatie het arrest Malfitano dus niet toe (zie SB2152). Als het orgaan van de andere verdragsstaat uitkering heeft geweigerd omdat de tijdvakken van verzekering krachtens de door dit orgaan toegepaste wetgeving minder dan een jaar bedragen, houdt de SVB met deze tijdvakken rekening tenzij in het desbetreffende bilaterale verdrag is bepaald dat de Nederlandse uitkering rechtstreeks en uitsluitend op basis van de Nederlandse verzekeringstijdvakken dient te worden berekend. Huwelijkse tijdvakken en AOW-verzekering In SB2181 is het beleid toegevoegd over het honoreren van huwelijkse tijdvakken en tijdvakken van vrijwillige verzekering dat voorheen stond in SB2182. Het gaat om verdragen met een regeling over het in aanmerking nemen van tijdvakken tijdens het huwelijk waarin de man verzekerd was voor de AOW en zijn vrouw op het grondgebied van de andere verdragsstaat woonde. Samengevat komt het erop neer dat de SVB huwelijkse tijdvakken in het AOW/pensioen of de toeslag uitsluitend over tijdvakken dat de huwelijkspartner verplicht verzekerd was voor de AOW. De SVB past de regelingen sekse-neutraal toe. Voor zover een verdrag de toepassing van die bepalingen beperkt tot gehuwde personen, weduwen en weduwnaars past de SVB deze ook toe op personen die gescheiden zijn. Met de verhoging van de pensioengerechtigde AOW-leeftijd wordt rekening gehouden. Huwelijkse tijdvakken kunnen alleen worden gehonoreerd in het AOW-pensioen of de AOW-toeslag als zij niet samenvallen met tijdvakken van verzekering vervuld krachtens de wetgeving van een andere verdragsstaat. Evenals bij Vo. 883/2004 houdt de SVB hierbij geen rekening met tijdvakken van vrijwillige verzekering (zie ook SB2155). Door middel van een wijziging van het verdrag met Kaapverdi&euml;, respectievelijk Kroati&euml;, Macedoni&euml;, Marokko, Sloveni&euml; en Tunesi&euml; zijn de bepalingen over de huwelijkse tijdvakken in die verdragen vervangen door een regeling op grond waarvan de huwelijkspartner zich vrijwillig kan verzekeren voor de AOW. Op grond van die verdragen mogen huwelijkse tijdvakken die zijn opgebouwd v&oacute;&oacute;r de verdragswijziging slechts worden gehonoreerd als de huwelijkspartner zich in aansluiting op die tijdvakken vrijwillig heeft verzekerd op grond van het desbetreffende verdrag. Uit de uitspraak van de CRvB van 29 juli 2011 over het verdrag met Marokko blijkt dat in geval van een verdragswijziging het overgangsrecht van artikel 39 van het verdrag van toepassing is. Dit betekent dat de eis van vrijwillige verzekering voor het honoreren van huwelijkse tijdvakken niet mag worden gesteld, omdat hierdoor aanspraken in de zin van dit artikel verloren zouden gaan. De SVB geeft aan de verdragen met Kaapverdi&euml;, Kroati&euml;, Macedoni&euml;, Sloveni&euml; en Tunesi&euml; overeenkomstige toepassing. Indien de vrijwillig verzekerde huwelijkspartner gaat scheiden van de in Nederland verzekerde werknemer, of overlijdt, eindigt de vrijwillige verzekering. Ingeval de verzekerde werknemer na de echtscheiding of het overlijden van de huwelijkspartner opnieuw trouwt, stelt de SVB de nieuwe huwelijkspartner in de gelegenheid om zich vrijwillig te verzekeren. In verband met de verhoging van de AOW-leeftijd gaat de SVB ervan uit dat de bevoegdheid om zich vrijwillig te verzekeren pas eindigt op de dag dat de huwelijkspartner de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. In de relatie met Sloveni&euml; en Kroati&euml; geldt voorts nog het volgende. Sloveni&euml; is met ingang van 1 mei 2004 lid van de EU en Vo. 1408/71 en Vo. 883/2004 en Vo. 1231/2010 waren sindsdien van toepassing. Soortgelijks geldt sinds 2013 voor Kroati&euml;. Indien in het AOW-pensioen of de toeslag recht bestaat op zogenaamde huwelijkse tijdvakken, kan de SVB deze op grond van Bijlage XI Vo. 883/2004 slechts in aanmerking nemen tot 2 augustus 1989, terwijl de SVB deze tijdvakken op grond van het verdrag met Kroati&euml; respectievelijk Sloveni&euml; in aanmerking kan nemen tot 1 oktober 2000 respectievelijk 1 mei 2003. In geval op grond van het bilaterale verdrag met Kroati&euml; respectievelijk Sloveni&euml; in het tijdvak van 2 augustus 1989 tot 1 oktober 2000 respectievelijk 1 mei 2003 recht bestaat op huwelijkse tijdvakken in het pensioen of de toeslag dan honoreert de SVB deze tijdvakken. In SB2329 staan bijzonderheden voor het beleid in verband met het socialezekerheidsverdrag met Turkije. Op grond van een uitspraak van de CRvB van 31 januari 2014 (ECLI:NL:CRVB:2014:268) moet de SVB tijdvakken van medeverzekering op grond van het verdrag met Turkije honoreren over tijdvakken dat de echtgenoot verplicht en vrijwillig verzekerd was voor de AOW. Voorafgaand aan deze uitspraak ging de SVB ervan uit dat zij medeverzekeringstijdvakken uitsluitend over tijdvakken van verplichte verzekering moest honoreren. De SVB past de bepaling over medeverzekering ook hier sekse-neutraal toe. De SVB gaat er voorts van uit dat de regeling over medeverzekering uitsluitend ziet op personen die formeel zijn gehuwd en op personen met een geregistreerd partnerschap. Dit standpunt is in het kader van de toepassing van Bijlage XI Vo. 883/2004 ontleend aan de uitspraak van de CRvB van 6 november 2013 (ECLI:NL:CRVB:2013:2317). Medeverzekeringstijdvakken kunnen alleen worden gehonoreerd in het AOW-pensioen of de toeslag als zij niet samenvallen met tijdvakken van verzekering vervuld krachtens de Turkse wetgeving of tijdvakken waarover de betrokkene recht heeft op een Turks ouderdomspensioen. Evenals bij Vo. 883/2004 houdt de SVB hierbij geen rekening met tijdvakken van vrijwillige verzekering.