De werkloze grensarbeidster

Auteur: Nick Tax, Voorlichter bij Bureau Belgische Zaken van de Sociale Verzekeringsbank (bbz@svb.nl) Wat kunnen de gevolgen zijn van de be&euml;indiging van een arbeidsovereenkomst met een Belgische grensarbeider? Waar liggen de risico's? Wat zijn de beste keuzes? Een zaak uit de praktijk van het Bureau voor Belgische Zaken van de Sociale Verzekeringsbank. De casus Een grensarbeidster, wonend in Belgi&euml; en werkend in Nederland, krijgt te maken met een reorganisatie van het bedrijf waar ze in dienst is. Mevrouw belt Bureau Belgische Zaken met een vraag over haar recht op een werkloosheidsuitkering als grensarbeider. Mevrouw zou haar baan geheel verliezen als gevolg van een reorganisatie. Feitelijk is dit een eenvoudige vraag, want een grensarbeider heeft, bij definitieve en volledige werkloosheid recht op een werkloosheidsuitkering uit het woonland. Mijn antwoord is dan ook: &ldquo;Als u volledig werkloos bent, dan werkt u dus niet meer in Nederland. U kunt dan een Belgische werkloosheidsuitkering aanvragen. U schrijft zich in als werkzoekende bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) van uw woonplaats. U vraagt uw Belgische werkloosheidsuitkering aan bij een van de Hulpkassen voor werkloosheidsuitkeringen of bij de vakbond (ACV, ABVV en ACLBV). Zij sturen de aanvraag door naar de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RvA) die uw uitkeringsaanvraag beoordeelt. De transitievergoeding die u ontvangt, wordt door de RVA buiten beschouwing gelaten. De Belgische werkloosheidsuitkering gaat dan in op de eerste werkloosheidsdag, als de aanvraag tijdig in persoon is gedaan. Anders gaat het recht in op de datum van de aanvraag. Vanaf die dag bent u dan ook Belgisch sociaal verzekerd, u gaat een Belgisch rustpensioen opbouwen, u bent Belgisch verzekerd voor ziektekosten en als u kinderen heeft krijgt u kinderbijslag volgens het Vlaamse Groeipakket. Maar, zegt mevrouw, er zou worden ontslagen met een vaststellingsovereenkomst. Bovendien wordt er een vergoeding betaald die, naar het zich laat aanzien, door de RVA wordt beoordeeld als een opzegvergoeding. Ook krijgt mevrouw de mogelijkheid om drie maanden voor een Belgische vestiging van het bedrijf te gaan werken, om te kijken of en hoe het werken in Belgi&euml; bevalt. Wat zijn daar de gevolgen van? Zo wordt een vraag die op ervaring kan worden beantwoord, opeens een probleem van grotere omvang. Misschien wordt het antwoord per telefoon te veelomvattend, en gezien de coronaperikelen is persoonlijk contact onmogelijk, dus wordt afgesproken per e-mail contact te hebben. Eerst moet de situatie van mevrouw helder zijn. Mevrouw is alleenstaand, heeft geen kinderen, ze heeft nooit in Belgi&euml; als loontrekkende gewerkt. Haar inkomen bedraagt &euro; 2.500 bruto per maand. Mevrouw wist niet of de werkgever is aangesloten bij de Stichting Private Aanvulling WW (SPAWW). In de vaststellingsovereenkomst wordt geen rekening gehouden met de opzegtermijn Let op dat de werkgever in de vaststellingsovereenkomst de juiste wettelijke opzeggingstermijn toepast. De RVA past dan de opzegtermijn toe zoals die had moeten zijn. De wettelijke opzegtermijn bedraagt 4 maanden (zie boven). Als verder aan alle voorwaarden is voldaan, gaat het recht op een Belgische werkloosheidsuitkering dan later in en dat heeft nogal wat gevolgen. In de periode tussen einde arbeidscontract en ingang werkloosheidsuitkering heeft mevrouw geen regulier inkomen; geen salaris en geen uitkering. Ze is dus nergens sociaal verzekerd, niet in Belgi&euml; en niet in Nederland. Ze bouwt in die periode geen wettelijke pensioenrechten op, en is nergens verzekerd voor ziektekosten: niet in Nederland want ze werkt daar niet meer, en niet in Belgi&euml; omdat ze daar niet werkt noch een uitkering ontvangt. Ze kan haar Belgische mutualiteit vragen om een zgn. ingezetenenverzekering. Die is vrij prijzig, maar is beter dan niets. Voor haar pensioen kan ze een vrijwillige verzekering voor de AOW afsluiten bij de Sociale Verzekeringsbank in Amstelveen. Dat moet binnen een jaar gebeuren. Ook deze verzekering vraagt een vrij hoge premie. Zodra de Belgische werkloosheidsuitkering ingaat, bouwt mevrouw wettelijke pensioenrechten op in Belgi&euml;. Keuze: Drie maanden werken in Belgi&euml; Mevrouw krijgt vanuit haar werkgever, aan het einde van het contract in Nederland, de mogelijkheid om gedurende 3 maanden in Belgi&euml; te gaan werken voor een Belgische vestiging van het bedrijf. De gevolgen van drie maanden werken in Belgi&euml; zijn afhankelijk van het soort contact: een Belgisch contract of het nog lopende Nederlandse contract. Vanuit het Nederlandse contract zal mevrouw, onder toepassing van de Nederlandse sociale verzekeringswetgeving, worden gedetacheerd naar Belgi&euml;. Zij blijft dan Nederlands sociaal verzekerd en zal, als de werkloosheidsuitkering intreedt, recht krijgen op een Belgische werkloosheidsuitkering. De gevolgen daarvan kennen we inmiddels. Als mevrouw, na einde van haar Nederlandse contract, drie maanden in Belgi&euml; gaat werken op basis van een tijdelijk Belgisch contract, wordt de situatie anders. Zij heeft dan een Belgisch arbeidsverleden waardoor er een Belgisch recht op werkloosheidsuitkering ontstaat, wat direct na einde contract ingaat. Deze keuze prevaleert mijns inziens boven alle andere keuzes. Kiezen voor het ontslagtraject via het UWV Als wordt gekozen voor het ontslagtraject via het UWV, moet er worden opgezegd volgens de regels van het Nederlands burgerlijk wetboek, en er moet een transitievergoeding worden betaald. Mevrouw was meer dan 18 jaar in dienst, dus de opzegtermijn voor de werkgever bedraagt 4 maanden. De transitievergoeding op basis van een inkomen van &euro; 2.500 bij een dienstverband van 18 jaar bedraagt &euro; 16.200. Deze vergoeding wordt buiten beschouwing gelaten door de RVA zodat het recht op een Belgische werkloosheidsuitkering ingaat op de eerste werkloosheidsdag (zie ook boven). Was de werkgever deelnemer aan de PAWW? De Stichting PAWW betaalt een uitkering aan ex-werknemers van aangesloten werkgevers, na afloop van de wettelijke Nederlandse werkloosheidsuitkering. Daar zit een verschil met de Belgische werkloosheidsuitkering die gedurende de looptijd weliswaar in hoogte afneemt, maar als men niet meer aan het werk raakt en zich steevast aan de regels houdt, pas ophoudt bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Maar, omdat er ook Belgische grensarbeiders werken voor een aangesloten werkgever en dus premie betalen voor de PAWW, betaalt de Stichting ook aan ex-grensarbeiders een uitkering. Het Belgische recht is opgedeeld in fasen. Aan het einde van de eerste uitkeringsfase betaalt de Stichting PAWW een aanvullende uitkering. Voor Belgische grensarbeiders geldt dat de PAWW-uitkering aansluitend op de eerste fase van de Belgische werkloosheidsuitkering wordt verstrekt. In de 11e maand van de Belgische werkloosheidsuitkering moet de PAWW-uitkering worden aangevraagd. (zie https://particulier.spaww.nl/Account/Login/Register). Geef bij de aanvraag een fictieve einddatum op van de Belgische uitkering, ondanks dat deze formeel nog doorloopt. Doet men dat niet, dan kan de Stichting PAWW de uitkering niet beoordelen. Immers, zonder zo&rsquo;n einddatum wordt aangenomen dat de werkloosheidsuitkering nog doorloopt. Risico: Ziek worden Ziek worden kan een risico met zich meebrengen op het gebied van de sociale zekerheid. Als mevrouw niet heeft gekozen om drie maanden in Belgi&euml; te gaan werken conform het voorstel van de werkgever, ontstaat in de periode dat geen uitkering (de periode dat de RVA de Nederlandse wettelijke opzegtermijn toepast) wordt ontvangen, geen sociale verzekering in Belgi&euml;. Dus bij ziekte ontstaat geen recht op Belgisch ziekengeld. Als mevrouw ziek blijft, kan er geen recht op een werkloosheidsvergoeding ontstaan omdat wegens ziekte geen beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt kan worden vastgesteld. Blijft mevrouw 12 maanden ziek, dan kan er ook geen recht ontstaan op een Belgisch invaliditeitspensioen. Om hiervoor in aanmerking te komen moet er gedurende een periode van 180 dagen in Belgi&euml; zijn gewerkt. Hiervan is dan geen sprake, zodat geen recht op uitkering ontstaat. Op grond van de in Nederland gewerkte tijdvakken zal wel een recht op een WIA-uitkering ontstaan. Als gevolg van Hof van Justitie EU-arrest Vester, kan UWV vanaf 1 januari 2021 een verkorte wachttijd toepassen. In deze situatie past het UWV geen enkele wachttijd toe en kan het WIA-recht ingaan vanaf de eerste ziektedag. Als mevrouw wel kiest voor drie maanden werken in Belgi&euml; op een Belgisch contact, zoals de Nederlandse werkgever voorstelt, en zij wordt in die drie maanden ziek, ontstaat wel recht op een ziekengelduitkering. Er kan na afloop van 12 maanden evenwel geen recht op een Belgisch invaliditeitspensioen ontstaan, omdat nu eenmaal geen 180 dagen in Belgi&euml; zijn gewerkt. Mevrouw heeft na 12 maanden mogelijk wel recht op een WIA-uitkering uit Nederland. Traject aanvraag Belgische werkloosheidsuitkering Mevrouw vraagt 6 weken voor de laatste werkdag een U1-formulier bij het UWV (zie hiervoor https://www.uwv.nl/particulieren/formulieren/aanvragen-formulier-e301-pd-u1.aspx). Zodra ze het U1 heeft ontvangen, vraagt zij een uitkering aan bij een Belgische uitbetalingsinstelling: de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW) of de kas van een vakbond (ACV, ABVV of ACLBV). Voor een recht op uitkering, moet mevrouw uiteraard voldoen aan de Belgische voorwaarden: Mevrouw werkte v&oacute;&oacute;r het ontslag fulltime. Werkte zij minder uren dan bij de werkgever geldt als fulltime? Dan kan ze soms toch een voltijdse uitkering krijgen. Mevrouw krijgt over de verloren uren geen loon meer en is direct beschikbaar voor betaald werk. Mevrouw is als werkzoekende ingeschreven bij de dienst voor arbeidsbemiddeling in Belgi&euml; (VDAB). Ze mag zich daarnaast in Nederland inschrijven als werkzoekende bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Ze moet dit wel doorgeven aan de arbeidsbemiddeling in Belgi&euml;. De inspanningen in Nederland zullen dan beoordeeld worden alsof ze in Belgi&euml; plaatsvinden. Krijgt ze begeleiding of opleiding in Nederland? Dan kan ze de uitkering behouden onder dezelfde voorwaarden als in Belgi&euml;. Mevrouw is niet door eigen schuld werkloos geworden. Een vaststellingsovereenkomst hoeft hiervoor geen beletsel te zijn, als maar duidelijk wordt gemaakt in de overeenkomst dat het initiatief voor het ontslag bij de werkgever ligt en dat de wettelijke opzeggingstermijn wordt nageleefd. Mevrouw werkte een minimumaantal dagen in de periode v&oacute;or de aanvraag. Het aantal dagen hangt af van de leeftijd. Is mevrouw bijvoorbeeld jonger dan 36 jaar? Dan heeft ze bijvoorbeeld voldoende dagen gewerkt als ze in de 21 maanden voor de aanvraag ten minste 312 dagen heeft gewerkt (&eacute;&eacute;n maand fulltime werken mag worden geteld als 26 werkdagen). Maar RVA kan ook langere referteperioden toepassen. Deze regels zijn complex. Deze regels staan op de website van de RVA, bij Documentatie, Infobladen werknemers, T31. Het is voor een werkgever veelomvattend om een, in dit geval Belgische, grensarbeider te ontslaan. Je moet kennis hebben van de Belgische wetten en regels, en je moet weten hoe men in Belgi&euml; voor Nederlanders bekende begrippen beoordeelt. In ons Burgerlijk Wetboek staat dat je je moet gedragen als een goed werkgever, maar feitelijk is dat ook goed gedragen als ex-werkgever. Voor meer informatie over de gevolgen van de be&euml;indiging van een arbeidsovereenkomst met een Belgische grensarbeider en de gevolgen op het gebied van de sociale verzekeringen kunt u terecht bij Bureau Belgische Zaken, telefoonnummer 0031.76.5485840 of via email: bbz@svb.nl.