De rechten van ‘Buitenlandbritten’ in de EU na een Brexit

Auteur: mr. dr. Alexander Hoogenboom, wetenschappelijk co&ouml;rdinator ITEM en onderzoeker aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht De rechtspositie van personen met een Britse nationaliteit(1) staat voor grote onzekerheid. Op 23 juni 2016 heeft een kleine meerderheid bij referendum de wens uitgesproken dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie moet verlaten. Daarbij rijzen vragen wat dit betekent voor de Britten die momenteel in een ander EU land verblijven op basis van het EU recht. Hieronder zal met name ingegaan worden op de verblijfsrechtelijke aspecten, maar ook enkele andere zaken zullen worden aangestipt. Dit artikel zal proberen enkele situaties te schetsen aan de hand van vier &lsquo;casusposities&rsquo;. Er wordt aangesloten bij de vier klassieke categorie&euml;n zoals deze nu in Richtlijn 2004/38(2) staan: De economisch actieve Unieburger: Oliver (Brit) en Amelia (Canadese), beide in loondienst werkzaam in Nederland. De persoon met voldoende middelen: Emily, een gepensioneerde die een Brits pension ontvangt, maar in Nederland woont. De student: Evan, een Britse student aan een Nederlandse universiteit. De langdurig verblijvende: Christine die na vijf jaar legaal verblijf een recht op langdurig verblijf in de zin van Artikel 16 Richtlijn 2004/38 heeft verworven. Niettemin moet ab initio worden opgemerkt dat een en ander in dit stadium hoogst speculatief is: de Britse premier Theresa May heeft wel ongeveer aangegeven wat haar inzet zal zijn (een zogenoemde &lsquo;Hard Brexit&rsquo;: uit de EU en uit de interne market), maar met betrekking tot de uiteindelijke juridische positie van &lsquo;Buitenlandbritten&rsquo; zal veel afhangen van de afspraken die uiteindelijk met de Europese Unie al dan niet worden gemaakt in het kader van de Artikel 50 VEU procedure. De huidige rechtspositie en de &lsquo;Artikel-50&rsquo; procedure Voorlopig blijft het &lsquo;gewone&rsquo; Unierecht de positie van Britten in Nederland beheersen. Dit verandert ook niet als de procedure op basis van Artikel 50 VEU in gang wordt gezet (na offici&euml;le &lsquo;kennisgeving&rsquo; van de wens de EU te verlaten). De EU verdragen houden pas op met gelden op het moment dat een akkoord wordt bereikt tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk, &oacute;f na twee jaar na de ingangzetting van de procedure (tenzij de Europese Raad bij eenparigheid van stemmen deze termijn verlengt).(3) Deze rechten worden nog eens kort uiteengezet als contrast voor de verschillende &lsquo;opties&rsquo; die hieronder worden besproken. Oliver kan een recht op toegang en verblijf direct aan het Unierecht ontlenen.(4) Dit recht geldt inzoverre de activiteiten als werknemer niet louter marginaal en bijkomstig zijn (8-10+ per week(5));(6) verdere eisen mogen niet worden gesteld.(7) Bovendien vloeit het recht op arbeid direct voort uit het Unierecht; de werkgever van Oliver mag niet worden onderworpen aan het vereiste van een tewerkstellingsvergunning. Als laatste heeft hij volledig recht op gelijke behandeling inzake arbeidsaangelegenheden, sociale voordelen et cetera.(8) Amelia, als zijn Canadese echtgenote, heeft afgeleide rechten: recht op verblijf, arbeid en recht op gelijke behandeling op basis van zijn status als Uniewerknemer.(9) Emily heeft eveneens een recht op toegang en verblijf voor zover zij over voldoende bestaansmiddelen beschikt en een dekkende ziektekosten verzekering heeft.(10) Zij heeft daarbij verder recht op gelijke behandeling in algemene zin, met inbegrip van sociale voordelen,(11) al zijn de laatste aanspraken beperkter: zo kan overmatig gebruik leiden tot de conclusie dat zij niet over voldoende bestaansmiddelen beschikt.(12) Evan als student moet ingeschreven staan aan een onderwijsinstelling en beschikken over voldoende bestaansmiddelen en ziektekosten verzekering.(13) Het middelenvereiste is iets minder hoog dan die gelden voor Emily: een verklaring dat hij over zulke middelen beschikt volstaat in plaats van de noodzaak tot het leveren van &lsquo;bewijs&rsquo;.(14) Hij heeft daarnaast recht op gelijke behandeling inzake collegegeldaangelegenheden (en betaalt dus het zogenoemde wettelijk collegegeld),(15) en kan onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor studiefinanciering (als hij als Uniewerknemer geldt door middel van een bijbaan, familielid is van een economisch actieve Unieburger, of een recht op permanent verblijf verwerft).(16) Christine heeft een in beginsel onvoorwaardelijk recht op verblijf en recht op gelijke behandeling;(17) slechts als zij Nederland voor meer dan twee jaar zou verlaten zou dit recht verlopen.(18) Als laatste moet worden opgemerkt dat de personen in kwestie makkelijk van categorie kunnen switchen zonder dat hierdoor in beginsel de verworven rechten in het geding komen: Evan van student naar werknemer bijvoorbeeld, of Oliver van werknemer naar een persoon met voldoende middelen. Optie 1: Het Verenigd Koninkrijk blijft lid van de Europese Economische Ruimte of sluit een serie verdragen naar Zwitsers model Deze optie is niet erg waarschijnlijk nu May in haar Brexit speech(19) zich met name keert tegen de interne markt en het vrij verkeer van personen. Bovendien was de inzet van de Brexit campagne het recht om de grenzen te kunnen sluiten. Indien en voor zover het Verenigd Koninkrijk lid zou blijven van de EER verandert er niets aan de rechten van de personen zoals geschetst hierboven: Richtlijn 2004/38 blijft dan onverkort gelden.(20) Het &lsquo;Zwitsers model&rsquo; ligt iets genuanceerder. De mobiliteitsrechten van de verdragspartijen worden beheerst door de Overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, enerzĳds, en de Zwitserse Bondsstaat, anderzĳds, over het vrĳe verkeer van personen (hierna: de Vrijverkeersovereenkomst).(21) In de analyse hieronder wordt uitgegaan van de specifieke bepalingen van deze overeenkomst. Deze zijn overigens beperkter dan de rechtspraktijk in Nederland; daar wordt de positie van Zwitsers geharmoniseerd met die van Unieburgers, zowel in het vreemdelingenrecht maar ook in andere rechtsgebieden. Ook waar dit niet, formeel gezien, door de overeenkomst wordt vereist (zoals bij Zwitserse studenten).(22) Het is echter niet zeker dat dit ook met de Britten zou gebeuren in een vergelijkbare situatie. Uit de vrijverkeersovereenkomst &ndash; zoals deze heden ten dage geldt(23) - vloeit het volgende voort. Voor de casuspositie Oliver/Amelia verandert er niet veel. Voor zover Oliver economisch actief is, heeft hij recht op een verblijfsvergunning,(24) en gelijke handeling inzake sociale voordelen.(25) Dat recht op arbeid vloeit bovendien direct voort uit de overeenkomst; er zou dus geen tewerkstellingsvergunning van de werkgever van Oliver mogen worden gevergd. Zijn echtgenote Amelia heeft wederom een afgeleid recht op verblijf en recht op toegang tot de arbeidsmarkt.(26) Emily, als gepensioneerde, kan eveneens een recht op verblijf ontlenen mits zij voldoende bestaansmiddelen en een dekkende ziektekostenverzekering blijft behouden. De toets of er sprake is van voldoende middelen is, net als onder EU recht, of zij tenminste middelen heeft (haar persoonlijke situatie in acht nemend) die &lsquo;meer bedragen dan het bedrag waaronder de eigen onderdanen (...) aanspraak kunnen maken op een bijstandsuitkering&rsquo;.(27) In beginsel komt zij ook weer in aanmerking voor gelijke behandeling voor inzake sociale voordelen.(28) Evan behoudt het recht op verblijft voor studiedoeleinden mits hij hij kan verklaren dat hij beschikt over voldoende financi&euml;le middelen dat hij niet ten laste zal komen van de sociale bijstand, en wederom een dekkende ziektekostenverzekering heeft.(29)Echter, ingegevolg de Vrijverkeersovereenkomst heeft hij geen aanspraak meer op gelijke behandeling met betrekking tot collegegeld, noch op studiefinanciering.(30) Er bestaat geen categorie &lsquo;landurig verblijvende&rsquo; onder de Vrijverkeersovereenkomst; Christine zal dus aan vergelijkbare verblijfsvoorwaarden moeten voldoen als Emily voor een voortgezet verblijf. Optie 2: Een overeenkomst naar het model van de Associatieovereenkomst met Oekra&iuml;ne Een recent voorbeeld van een uitgebreide overeenkomst tussen de EU en een derde land met betrekking tot economische samenwerking is de Associatieovereenkomst EU-Oekra&iuml;ne.(31)Deze overeenkomst bevat echter zeer weinig bepalingen die zien op het vrij verkeer van personen. Uit een overeenkomst in deze stijl vloeien nauwelijks noemenswaardige rechten voor de casusposities zoals hierboven beschreven. Het enige dat wordt gewaarborgd is dat Oliver, voor zover hij onder nationaal recht een verblijfsrecht en toegang tot de arbeidsmarkt heeft, een recht op gelijke behandeling heeft inzake arbeidsaanlegenheden (e.g. inzake arbeidsvoorwaarden).(32)Bovendien staat in het verdrag dat stappen zullen worden genomen voor visumvrij reizen, maar geenszins voor verder verblijf of concrete beloftes inzake toegang tot de arbeidsmarkt.(33) Optie 3: Hard Brexit De laatste hier besproken optie is de situatie waar geen overeenstemming wordt bereikt tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Ingevolge Artikel 50 lid 3 VEU leidt dit ertoe dat de Verdragen niet langer van toepassing zijn op de betrokken staat. Wel blijft de EU wetgeving op de overige EU lidstaten van toepassing. Hieronder volgen enkele overwegingen die van belang zullen zijn. Daarbij kan als leidraad worden gegeven dat het na een Hard Brexit een hoogst complexe puzzel zal worden: er zal van verschillende rechtsbronnen een verblijfsstatus met bijbehorende rechten kunnen en moeten worden samengesteld. Gevolgen voor het Unieburgerschap en vrij verkeersrechten Het is momenteel niet evident wat de gevolgen zouden zijn van de &lsquo;Brexit&rsquo; voor Unieburgerschap. Artikel 20 VWEU bepaalt: &lsquo;Burger van de Unie is een ieder die de nationaliteit van een lidstaat bezit. Het burgerschap van de Unie komt naast het nationale burgerschap doch komt niet in de plaats daarvan.&rsquo; Dit wordt gangbaar ge&iuml;nterpreteerd dat de lidstaten de &lsquo;poortwachters&rsquo; zijn voor het Unieburgschap: zij bepalen op basis van de regels omtrent het verkrijgen en verlies van hun nationaliteit wie in aanmerking komt voor Unieburgerschap.(34)Bovendien is Unieburgerschap &lsquo;additioneel&rsquo;, wat de ondergeschikte en afhankelijke status extra zou onderstrepen. Hieruit zou volgen dat met uittreden van het Verenigd Koninkrijk de band tussen het Britse burgerschap en het Unieburgerschap teniet zou gaan, met als gevolg dat Unieburgerschap verloren gaat: er is geen grondslag meer voor het Unieburgeschap voor Britse burgers.(35) Uit Rottmann valt echter een andere zienswijze te lezen. Het ging hier om een Oostenrijker die had gelogen over wezenlijke feiten bij zijn naturalisering tot Duitser.(36) Duitsland wilde vervolgens hem de nationaliteit afnemen; en van Oostenrijkse kant was niet duidelijk of hij weer Oostenrijker kon worden. Het Hof zag zich gesteld voor de vraag of dit verenigbaar was met het Unierecht. Belangrijk is de volgende passage: &lsquo;Anders dan de verzoekster in de zaak die tot het reeds aangehaalde arrest Kaur heeft geleid, die niet voldeed aan de definitie van onderdaan van het Verenigd Koninkrijk van Groot‑Brittanni&euml; en Noord‑Ierland, en daarom de aan de hoedanigheid van burger van de Unie verbonden rechten niet kon verliezen, heeft verzoeker in het hoofdgeding ontegenzeglijk de Oostenrijkse en vervolgens de Duitse nationaliteit gehad, en bijgevolg genoemde hoedanigheid en de daaraan verbonden rechten.&rsquo;(37) Vervolgens ging het Hof over tot toetsing van het besluit tot intrekking van de naturalisatie aan de hand van de beginselen van het Unierecht.(38) Met andere woorden: De lidstaten van de EU zijn inderdaad poortwachters. Toegang kan worden ontzegd (zie de zaak Kaur(39)) maar eenmaal binnen is het Unierecht van toepassing en kunnen de regels met betrekking tot verlies van de aan Unieburgerschap onderliggende nationaliteit aan het Unierecht worden getoetst. Dit impliceert wel degelijk een zekere zelfstandige status. Als Unieburgerschap inderdaad een zelfstandige status heeft als link tussen een persoon en de Europese Unie, dan volgt hieruit dat het wegvallen van de relatie Verenigd Koninkrijk &ndash; EU niet automatisch tot gevolg zou moeten hebben dat de relatie Britse burgers &ndash; EU wegvalt.(40) Dit betekent dat het Unierecht wellicht grenzen stelt aan de vrijheid van de lidstaten die overblijven (om de rechten verbonden met) het Unieburgerschap die Britse burgers momenteel genieten weer te ontnemen. Het is echter niet met zekerheid te zeggen &oacute;f dit zal gebeuren, en zo ja, in welke omvang. Een elegante oplossing zou zijn om deze Buitenlandbritten gelijk te schakelen aan EER onderdanen. Afgeleide rechten en nationaliteitsverkrijging Voor zover de redenering zoals hierboven uiteengezet niet opgaat kunnen Buitenlandbritten op twee andere wijzen nog voortgezette rechten claimen. Allereerst komen bepaalde groepen Britten misschien in aanmerking voor de nationaliteit van de gastlidstaat of een andere lidstaat van de EU. Waar het de Britse wetgeving aangaat is het geen probleem om een tweede nationaliteit te verwerven.(41) Een en ander zal echter afhangen van de regels van de lidstaat waar de aanvraag wordt gedaan; in Nederland is bijvoorbeeld de stelregel dat afstand gedaan dient te worden van de oorspronkelijke nationaliteit bij naturalisatie.(42) Daarop zijn enkele uitzonderingen, waaronder de situatie waarin de aanvragende persoon met een Nederlander gehuwd is.(43) Ten tweede zijn die Britten die de status hebben van familielid(44) van een Unieburger die zijn vrij verkeer uitoefent of heeft uitgeoefend natuurlijk nog steeds in staat een voortgezet verblijf, recht op toegang tot de arbeidsmarkt en gelijke behandeling te claimen. Zie ook de uiteenzetting hierboven voor de positie van &lsquo;Amelia&rsquo;. Sommige van deze rechten lopen door ook als de oorspronkelijke voorwaarden voor de verkrijging niet langer worden vervuld. Kinderen van in Nederland economisch actieve Britten zullen bijvoorbeeld &ndash; na Brexit &ndash; het recht behouden om onderwijs te volgen (en daarmee een recht van verblijf), onder gelijke voorwaarden als Nederlanders (dus inclusief aanspraak op alle met onderwijs verbonden voordelen).(45) Dit loopt in beginsel door tot en met universitaire studies.(46) Dit recht is bovendien erg veelomvattend: voorzover aangetoond kan worden dat deze kinderen de zorg van hun ouders nog nodig hebben kunnen ook de ouders een recht op verblijf claimen.(47) Het Uniemigratierecht Het is echter zeer wel mogelijk dat Britse burgers zich niet op het Unieburgerschap en de daarmee verbonden of afgeleide rechten kunnen beroepen. In dat geval kan het Uniemigratierecht echter van belang zijn. Hieronder zal kort ingegaan worden op de relevante Uniewetgeving, met af en toe een verwijzing naar de Nederlandse implementatie daarvan. Er wordt hier niet beoogd een volledig overzicht te geven van de mogelijkheden die Britten zouden kunnen hebben onder Nederlands recht. Voor Oliver is op Europees niveau niets als zodanig geregeld: Er bestaat geen Richtlijn of andere rechtsbron die economische migratie als voorwerp heeft. Wel zijn er wat specifieke opties voor hooggeschoolden. Zo geeft Richtlijn 2009/50(48) een kader voor de &lsquo;hooggekwalificeerde migrant&rsquo; (ook wel &lsquo;blauwe kaart houder&rsquo;): (49) Qua materi&euml;le voorwaarden zou dit betekenen dat Oliver&rsquo;s baan als &lsquo;hooggekwalificeerd&rsquo; zou moeten gelden, hij aan loonvoorwaarden moet voldoen (1,5 keer brutojaarsalaris: In Nederland &euro;4.324 per maand voor personen boven de 30) en een ziektekostenverzekering moeten hebben die alle risico&rsquo;s dekt. In zo een geval heeft hij recht op toegang tot de arbeidsmarkt, een relatief uitgebreid recht op gelijke behandeling en is het verblijfsrecht van Amelia &ndash; als gezinslid &ndash; ook vrijwel verzekerd.(50) Een andere mogelijkheid is om zich te beroepen op toelating als onderzoeker op basis van Richtlijn 2016/801(51) of anders op de nationale categorie&euml;n (e.g. verblijfsvergunning voor arbeid in loondienst of als zelfstandige).(52) Voor zover Oliver een verblijfsvergunning (anders dan een blauwe kaart of als onderzoeker(53)) heeft verworven op basis van nationaal recht kan Amelia als gezinslid zich beroepen op Richtlijn 2003/86.(54) Mits Oliver een verblijfsvergunning heeft die tenminste een jaar geldig is, met uitzicht op een permanent recht van verblijf, vloeit in beginsel een recht op gezinshereniging voort uit Richtlijn 2003/86. Daarvoor moet Oliver aantonen dat hij beschikt over geschikte huisvesting, een dekkende ziektekosten verzekering en stabiele en regelmatige inkomsten.(55) Voor de rest heeft Amelia dezelfde mate van toegang tot de arbeidsmarkt als Oliver.(56) Afhankelijk van de precieze status moeten Oliver en Amelia verder voldoen aan het inburgeringsvereiste.(57) Voor Emily bestaat geen specifieke regeling op EU niveau. Zij zal zich dus enkel op nationaal recht kunnen beroepen, en de voorwaarden daarin moeten vervullen (inclusief een eventueel inburgeringsvereiste). Nederland kent geen verblijfsvergunning regulier onder de beperking &lsquo;voldoende bestaansmiddelen&rsquo; of iets in die trend tenzij het zou gaan om een &lsquo;vermogende vreemdeling&rsquo; dan wel een &lsquo;EU-langdurig ingezetene&rsquo; uit een ander EU land die zich in Nederland wenst te vestigen.(58) Evan kan in beginsel zijn studie voorzetten met een beroep op Richtlijn 2016/801. De voorwaarden zijn daar vergelijkbaar als die gelden onder Richtlijn 2004/38: hij moet ingeschreven zijn aan een hoger onderwijsinstelling en beschikken over voldoende bestaansmiddelen en een dekkende ziekte- kosten verzekering.(59) Als hij aan deze voorwaarden voldoet heeft hij een recht op verblijf voor studiedoeleinden,(60) en de mogelijkheid om een maximum van 15 uur per week te werken.(61) Daarnaast heeft hij recht om voor een periode van 9 maanden na afsluiting van zijn studie te verblijven om een baan te zoeken ofwel als zelfstandige aan de slag te gaan.(62) Nederland kent zelfs een gunstiger bepaling dat hem zou toelaten een jaar te blijven.(63) Niettemin bevat deze richtlijn geen gelijke behandelingsbepaling: Evan zal hoogstwaarschijnlijk het hogere collegegeld moeten betalen en niet langer (voor zover hij daar toegang tot had) in aanmerking komen voor studiefinanciering. Voor Christine is de ge&euml;igende optie om zich op Richtlijn 2003/109 te beroepen(64) ingeval van vijf jaar legaal en ononderbroken verblijf komt een derdelander in beginsel in aanmerking voor de status van EU langdurig ingezetene. Christine zou dan moeten aantonen dat ze vaste en regelmatige inkomsten heeft en beschikt over een dekkende ziektekostenverzekering. Er kan ook worden gevergd dat ze inburgert. Eenmaal verkregen is deze status in principe permanent(65) en heeft ze sterk recht op gelijke behandeling en toegang tot de arbeidsmarkt.(66) Gevolgen voor de praktische status: de grenzen gesteld door het EVRM Behalve het Unierecht is er nog een belangrijke rechtsbron die bescherming kan bieden: Het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Een startpunt vormt de zaak Genovese t. Malta waarin het EHRM stelt: &lsquo;The Court also reiterates that the concept of &ldquo;private life&rdquo; is a broad term not susceptible to exhaustive definition. It covers the physical and psychological integrity of a person. It can therefore embrace multiple aspects of the person&rsquo;s physical and social identity (&hellip;). The provisions of Article 8 do not, however, guarantee a right to acquire a particular nationality or citizenship. Nevertheless, the Court has previously stated that it cannot be ruled out that an arbitrary denial of citizenship might in certain circumstances raise an issue under Article 8 of the Convention because of the impact of such a denial on the private life of the individual. (67) Als algemene leidpunt kan hieruit worden afgeleid dat als lidstaten van de een op de andere dag Britse burgers als derdelanders zouden behandelen, en daarmee rechten te ontzeggen die zij eerst wel hadden, strijd op kan leveren met Artikel 8 EVRM: zulke ontneming kan immers grote gevolgen hebben voor de leef-, familie en persoonlijke situatie van Britse burgers in de EU. Enkele van deze rechten zullen hieronder worden uitgewerkt. Verworven verblijfsrechten In de zaak Kuric zag het EHRM zich gesteld voor de situatie waar het net onafhankelijke Sloveni&euml; het recht op permanent verblijf van onderdanen van de andere staten van de voormalige Socialistische Federale Republiek Joegoslavi&euml; &ndash; dat zij ten tijde van het bestaan van deze Federatie hadden verworven - wilde ontnemen. Het EHRM stelde dat de gevolgen van deze ontneming een inbreuk vormde op Artikel 8 EVRM;(68) bovendien kon deze inbreuk niet worden gerechtvaardigd: de volledige ontneming zonder mogelijkheid tot een nieuwe verblijfsstatus werd disproportioneel geacht.(69) In algemene zin valt hieruit voorzichtig af te leiden dat Artikel 8 EVRM al verkregen (verblijfs)rechten bevriest: het is EVRM verdragsstaten (waartoe alle EU lidstaten behoren) niet toegestaan deze zomaar te ontnemen als gevolg van een verandering in de juridische positie van de staat waartoe de personen in kwestie behoren.(70) Hoe langer dit verblijf en hoe dieper de integratie in de gaststaat, hoe sterker dit recht. Het is niet zeker of alle personen (bijvoorbeeld kort verblijvende Britten) hier een beroep op kunnen doen, maar er is dus reden om aan te nemen dat het verblijf van Britse onderdanen, bijvoorbeeld in Nederland, onder dezelfde of vergelijkbare voorwaarden zou moeten kunnen worden voortgezet. Verworven eigendom en andere zaken Artikel 1 procotol 1 EVRM beschermt het ongestoord genot van eigendom. Dit wordt normaliter breed ge&iuml;nterpreteerd en kan in de Brexit context zeker interessant zijn.(71) Door verschillende academici en juristen wordt betoogd dat dit artikel bescherming kan bieden tegen de gevolgen van Brexit voor &lsquo;economische interesses&rsquo;.(72) In beperkte zin valt hieronder het voortgezet eigendom van bijvoorbeeld een onroerend goed, maar in brede zin ook eventueel behoud van bepaalde contracten, licenties en concessies, een baan of ontplooide zelfstandige activiteit.(73) Ook hier zou het beginsel kunnen gelden dat de verworven rechten &lsquo;bevroren&rsquo; zouden worden: verwerving van nieuwe rechten is weliswaar nu onderhevig aan beperkingen, maar de al verworven rechten zouden moeten kunnen worden voortgezet onder dezelfde of vergelijkbare voorwaarden. Niettemin zal ook hier een en ander afhangen van de specifieke situatie waarin iemand zich bevindt. Andere opties Als laatste optie bestaat er nog een oud verdrag tussen het Verenigd Koninkrijk en Nederland: Tractaat van handel en scheepvaart tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittanni&euml; en Ierland, 's-Gravenhage.(74) Dit soort verdragen hebben recent een nieuw leven gekregen, alhoewel een en ander inmiddels door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State is afgedicht.(75) Niettemin zit in dit Tractaat ook een soort van meestbegunstigingsclausule vervat: &lsquo;en de onderdanen van elke der beide Hooge contracterende partijen zullen dezelfde regten, voorregten, vrijheden, gunsten, vrijstellingen en vrijdommen op het stuk van handel en scheepvaart genieten, welke in elk Koningrijk aan de onderdanen der meest begunstigde natie toegestaan zijn, of later toegestaan mogten worden.&rsquo;(76) In essentie betekent dit waar bepaalde rechten worden toegekend aan andere derdelanders, deze rechten ook toegekend moeten worden aan Britten binnen de werkingssfeer van het Tractaat. Veel zal afhangen van de betekenis van &lsquo;handel&rsquo; in deze context &ndash; indien ruim uitgelegd (e.g. het uitoefenen van een economische activiteit) kunnen Britse burgers zich eventueel op vergelijkbare rechten beroepen als Amerikanen binnen Nederland (die een geprivilegieerde(77) positie hebben). Het strekt zich echter niet zover uit dat vergelijkbare rechten aan Unieburgers kunnen worden geclaimd.(78) Conclusie Het Brexit verhaal blijft een beetje koffiedik kijken wat betreft de rechtspositie van Buitenlandbritten. Veel zal afhangen van de specifieke modaliteiten van de &lsquo;exit-overeenkomst&rsquo;, en veel zal ook afhangen van de uitspraken van het Hof van Justitie, het Europees Hof van de Rechten van de Mens en de nationale rechters. Niettemin lijkt er goede reden te zijn om aan te nemen dat bestaande verblijfs- en aanverwante rechten een zekere bescherming genieten. 1 Voor de analyse hier wordt uitgegaan van personen met &lsquo;British citizenship&rsquo;; de positie van e.g. British subjects en British Dependent Territories citizens wordt niet besproken. 2 Richtlijn 2004/38/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004, betreffende het recht van vrij verkeer en verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun familieleden, EUPubl. [2004] L 229/35. 3 Artikel 50(3) VEU. 4 Artikel 45 VWEU en Artikel 7(1)(a) Richtlijn 2004/38. 5 Zaak 444/93, Megner en Scheffel, ECLI:EU:C:1995:442, para. 18. 6 Zie e.g. Zaak 14/09, Genc, ECLI:EU:C:2010:57, para. 19. 7 Zie e.g. Zaak C-188/00, Kurz, ECLI:EU:C:2002:694, para. 32. 8 Zie Artikel 24 Richtlijn 2004/38. 9 Zie Artikel 2(2) jo. 7(2) en 23-24 Richtlijn 2004/38. 10 Artikel 7(1)(b) Richtlijn 2004/38. 11 Artikel 24 Richtlijn 2004/38. 12 Zaak C-140/12, Brey, ECLI:EU:C:2013:337, para. 53ff. 13 Artikel 7(1)(c) Richtlijn 2004/38. 14 Artikel 8(3) Richtlijn 2004/38. 15 Zaak 293/83, Gravier, ECLI:EU:C:1985:69. 16 Artikel 24(2) Richtlijn 2004/38. 17 Artikel 16 jo. Artikel 24 Richtlijn 2004/38. 18 Artikel 16(3) Richtlijn 2004/38. 19 De transcript is hier beschikbaar: https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/01/17/full-transcript-theresa-mays-speech-on-brexit/?utm_term=.9b51d2e26c68. 20 Besluit van het gemengd comit&eacute; van de EER Nr. 158/2007 tot wijziging van bijlage V (Vrij verkeer van werknemers) en bijlage VIII (Recht van vestiging) bij de EER-overeenkomst, EUPubl. [2008] L 124/20. 21 EUPubl. [2002] L114/06. 22 Artikel 24 lid 4 Annex I Vrijverkeersovereenkomst. 23 Er waren enkele overgangsbepalingen die het Zwitserland toelieten om bepaalde quota&rsquo;s te hanteren met betrekking tot de instroom van Unieburgers op de arbeidsmarkt. Deze bepalingen zijn echter niet langer van toepassing, zie Artikel 10 Vrijverkeersovereenkomst. 24 Artikel 4 Vrijverkeersovereenkomst jo. Artikel 6 Annex I Vrijverkeersovereenkomst. 25 Artikel 9 Annex I Vrijverkeersovereenkomst. 26 Artikel 7 (d-e) Vrijverkeersovereenkomst jo. Artikel 3(2)(a) Annex I Vrijverkeersovereenkomst. 27 Artikel 24(2) Annex I Vrijverkeersovereenkomst. 28 Artikel 2 Vrijverkeersovereenkomst. 29 Artikel 24(4) Annex I Vrijverkeersovereenkomst. 30 Ibid. 31 Associatie-overeenkomst tussen de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en Oekra&iuml;ne, anderzijdsEUPubl. [2014] L161/3. 32 Ibid, Artikel 17. 33 Ibid, Artikel 19. 34 Zaak C-369/90, Michiletti, ECLI:EU:C:1992:295, para. 10. 35 D. Kochenov, EU Citizenship and Withdrawals from the Union: How Inevitable Is the Radical Downgrading of Rights?, LEQS Paper No. 111/2016, p. 11-16. 36 Als gevolg van de naturalisering verloor hij zijn Oostenrijkse nationaliteit. 37 Zaak C-135/08, Rottmann, ECLI:EU:C:2010:104, para. 49. 38 Ibid, para. 48ff. 39 Zaak C-192/99, Kaur, ECLI:EU:C:2001:106. 40 Zie e.g. C. Rieder, The Withdrawal Clause of the Lisbon Treaty in the Light of EU Citizenship (Between Disintegration and Integration), 37(1) Fordham International Law Journal (2013) 147 en P. Mindus, European Citizenship after Brexit, beschikbaar op https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2842500. 41 Zie de EUDO Citizenship Database: http://eudo-citizenship.eu/databases/modes-of-loss?p=&application=new_globalModesLoss&search=1&modeby=country&country=United+Kingdom&year=2016&idmode=L05. 42 Artikel 9 lid 1 sub b Rijkswet op het Nederlanderschap. 43 Artikel 9 lid 3 sub c Rijkswet op het Nederlanderschap. 44 Zie Artikel 2 lid 2 Richtlijn 2004/38. 45 Zaak C-480/08, Teixeira, ECLI:EU:C:2010:83, para. 44ff. 46 Zie bijvoorbeeld Zaak C-529/11, Alarape, ECLI:EU:C:2013:290. 47 Ibid, para. 28ff. 48 Richtlijn 2009/50 van de Raad betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen van derde landen met het oog op een hooggekwalificeerde baan, EUPubl. [2009] L 155/17 49 Er is momenteel een voorstel tot herziening aanhangig: COM(2016) 378 final, Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the conditions of entry and residence of third-country nationals for the purposes of highly skilled employment. 50 Zie artikel 12-14 Richtlijn 2009/50. 51 Richtlijn (EU) 2016/801 van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2016 betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van derdelanders met het oog op onderzoek, studie, stages, vrijwilligerswerk, scholierenuitwisseling, educatieve projecten of au-pairactiviteiten, EUPubl. [2016] L 132/21. Daarenboven bestaan ook regels voor seizoensarbeid: Richtlijn 2014/36/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 februari 2014 betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen van derde landen met het oog op tewerkstelling als seizoenarbeider, EUPubl. [2014] L 94/375 en Intra Corporate Transferees: Richtlijn 2014/66/EU van het Europees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen van derde landen in het kader van een overplaatsing binnen een onderneming, EUPubl. [2014] L 157/1. 52 Zie Artikel 3.4 Vreemdelingenbesluit 2000. 53 Hiervoor gelden aangepaste voorwaarden, zie Artikel 14 Richtlijn 2009/50 en Artikel 26 Richtlijn 2016/801. 54 Richtlijn 2003/86 van de Raad inzake het recht op gezinshereniging, EUPubl. [2003] L 251/12. 55 Artikel 4, 6-8 Richtlijn 2003/86. Voor gezinsleden van Blauwe Kaart houders zijn de eisen versoepeld, zie Artikel 14 Richtlijn 2009/50. 56 Artikel 14 Richtlijn 2003/86. 57 Zie e.g. Artikel 7 lid 2 Richtlijn 2003/86. 58 Artikel 3.4 Vreemdelingenbesluit 2000. 59 Artikel 7, 11 Richtlijn 2016/801. 60 Artikel 5 lid 3 Richtlijn 2016/801. 61 Artikel 24 Richtlijn 2016/801. 62 Artikel 25 Richtlijn 2016/801. 63 Zie https://ind.nl/en/work/Pages/Looking-for-a-job-after-study-promotion-or-research.aspx. 64 Richtlĳn 2003/109/EG van de Raad van 25 november 2003 betreffende de status van langdurig ingezeten onderdanen van derde landen, EUPubl. [2004] L 16/44. 65 Artikel 8 Richtlijn 2003/109. 66 Artikel 11 Richtlijn 2003/109 67 EHRM 11 october 2011, 53123/09 (Genovese t Malta), para. 30. 68 EHRM 26 juni 2012, 26828/06 (Kuric en anderen t. Sloveni&euml;), para. 339. 69 Ibid, para. 358-359. 70 J. Vidmar, &lsquo;The Scottisch Independence Referendum in an International Context, 50 The Canadian Yearbook of International Law 259, p. 283. 71 House of Lords, Brexit: Acquired Rights, (10th Report of Session 2016-17, 2016), p. 29ff. 72 R. Gordon en R. Moffatt, Brexit: the Immediate Legal Consequences, (The Constitution Society, 2016), p. 63. 73 Ibid. 74 Stb. 1837, 64. 75 S. Roelofs, &lsquo;Bres in toelatingsbeleid gedicht. Ontmanteling van het Nederlands-Japans handelsverdrag&rsquo;, 8(1) Asiel & Migrantenrecht (2017) 10. 76 Artikel 1 Tractaat VK-Nederland. 77 Zie ook T. de Lange, &lsquo;Kunnen Amerikanen naar Nederland emigreren?&rsquo;, Verblijfblog van 15 november 2016, http://verblijfblog.nl/?p=1611 78 ABRvS 11 november 2016, ECLI:NL:RVS:2016:3079