De effecten van tweetaligheid bij expatkinderen en de verantwoordelijkheden van de werkgever

Auteurs: Roze Rellum en Sarah White, beiden werkzaam bij Boxx global expat solutions als Assignment Manager Voor het succes van een internationale opdracht is het van groot belang dat de familie van een expatmedewerker goed kan aarden in het betreffende gastland. Ook de integratie van kinderen speelt daarbij een belangrijke rol. Als de kinderen slecht aarden in hun nieuwe omgeving, zou dit kunnen leiden tot een mislukte opdracht en vervroegde terugkeer naar het thuisland. De ontwikkeling van taal speelt hierin een essenti&euml;le rol. Wat kan een werkgever een werknemer met kinderen bieden om te zorgen dat deze (taal)transitie zo soepel mogelijk verloopt, vooraf, gedurende en bij terugkeer van een uitzending? Aanpassingsvermogen van families en assistentie vanuit de werkgever voor families van expatmedewerkers zijn van groot belang wanneer een familie voor een opdracht (tijdelijk) naar het buitenland verhuist. Een vooraf doordachte planning en uitgestippeld plan is nodig zodat de medewerker zich kan focussen op het uitvoeren van zijn of haar opdracht, zonder verdere zorgen over de &lsquo;soft landing&rsquo; van de kinderen of de mogelijke &lsquo;culture shock&rsquo; die zij kunnen ondervinden. De ervaring leert dat dat het van essentieel belang is dat de families van expatmedewerkers goed kunnen aarden in het gastland en dat het proces rondom de verhuizing goed verloopt, zodat er sprake kan zijn van een succesvolle opdracht. De integratie van kinderen is een van de belangrijkste punten hierin. Mochten de kinderen moeilijk of niet kunnen aarden in hun nieuwe omgeving dan zou dit kunnen leiden tot een mislukte opdracht en een vervroegde terugkeer naar het thuisland. De ontwikkeling van taal speelt hierin een essenti&euml;le rol. Wat kan een werkgever een werknemer met kinderen bieden om ervoor te zorgen dat deze (taal) transitie zo soepel mogelijk verloopt, vooraf, gedurende en bij terugkeer van een uitzending? Om deze vraag te kunnen beantwoorden dienen we eerst te weten wat tweetaligheid is, wanneer je kunt spreken van tweetaligheid en of kinderen baat hebben bij het leren van een tweede taal bij een uitzending. Tweetaligheid Definitie van tweetaligheid Tweetaligheid kan verschillende betekenissen hebben aangezien er geen eenduidige definitie is. Daardoor kan de invulling van dit begrip ook iets anders betekenen voor verschillende mensen. De twee meest gebruikte definities zijn als volgt: het gebruiken van twee talen, &oacute;f het beschikken over twee talen op moedertaalniveau. Beide definities worden gebruikt wanneer er gesproken wordt over tweetaligheid. Echter, er is een groot niveauverschil in taalbeheersing tussen deze beide. De eerste definitie, het kunnen gebruiken van twee talen, kan simpelweg betekenen dat men veelvoorkomende woorden en spreekwoorden beheerst en zich hiermee kan &ldquo;redden&rdquo; in een omgeving waar deze taal gesproken wordt. De tweede definitie, waarbij het gaat over het beschikken over twee talen op moedertaalniveau, heeft vele malen strengere voorwaarden van de taalvaardigheid waaraan voldaan dient te worden. Beide definities geven dus een ander niveau van taalvaardigheid weer. In werkelijkheid zal het niveau van de meeste tweetaligen zich waarschijnlijk ergens tussen beide definities in bevinden (Chin Ng & Wigglesworth, 2007). Wanneer kun je spreken van tweetaligheid? Het bepalen van het niveau van een tweetalige is zeker niet gemakkelijk. Het niveau van een tweetalige kan verschillen van &lsquo;volledige kunde in een taal met een beperkte kennis in een tweede taal&rsquo; tot &lsquo;de volle bekwaamheid in twee talen&rsquo;. Bij het bepalen van het niveau van de talen bij een tweetalige is het van belang dat er gekeken wordt naar factoren zoals de leeftijd van taalverwerving van de tweede taal, de verschillende domeinen van het taalgebruik en de sociaal- culturele context waarin deze talen gesproken worden. Wat betreft de verschillende domeinen van het taalgebruik, hierbij wordt gedoeld op het categoriseren van de taalkeuze. Simpel gezegd, domeinen refereren naar de verschillende kringen die invloed hebben op de taal die gesproken wordt. Een Nederlander die bijvoorbeeld thuis en met zijn familie Nederlands spreekt maar verder Engels spreekt categoriseert de taal naar een bepaald domein, in dit geval Nederlands, alleen in een sociaal-huiselijke context (Chin Ng & Wigglesworth, 2007). Tweetaligheid bij kinderen Algemene informatie over het blootstellen van kinderen aan een tweede taal Wanneer er gesproken wordt van tweetaligheid bij kinderen wordt er in de literatuur vaker gesproken over de primaire en secundaire context. In de primaire context, wordt er uitgegaan van een natuurlijke setting zonder dat het kind gestructureerde instructies krijgt. Terwijl de secundaire context naar een setting verwijst waarbij het kind de taal in een gestructureerde setting leert, in de meeste gevallen is dit op school. Dit laat een heel duidelijk verschil zien in het ontwikkelen van een taal in een natuurlijke ofwel primaire setting ten opzichte van een formele ofwel secundaire setting (Chin Ng & Wigglesworth, 2007). Dit onderscheid wordt ook weleens natuurlijke tweetaligheid versus schoolse tweetaligheid genoemd (Skutnabb- Kangas,1981). Heeft een kind baat bij het leren van een tweede taal tijdens de uitzending? Of een kind baat heeft bij het leren van een tweede taal tijdens een uitzending hangt van vele verschillende factoren af. Bijvoorbeeld, hoe lang zal het kind blootgesteld worden aan deze tweede taal? Is het een taal die gedurende zijn of haar leven vaker terug zal komen? Betreft het een taal die wereldwijd relatief veel gebruikt wordt en zal het kind er op een later moment in zijn leven baat bij hebben dat hij/zij deze taal beheerst? Leeftijd van het kind, duur van de uitzending, eventuele volgende uitzendingen, het economisch belang van de taal en gezinssituatie zijn factoren waar naar gekeken dient te worden om te bepalen of het aanleren van een tweede taal profijt heeft. Spreekt het kind bijvoorbeeld alleen Engels aangezien het is opgegroeid in een uitsluitend Engels sprekende omgeving, maar is de vader en zijn familie Spaanstalig en zal er een uitzending plaatsvinden naar een Spaantalig land, dan is het wellicht een verstandige keuze om het kind van Spaanse lessen te voorzien. Echter, in het geval dat een Engels sprekend gezin voor een periode van maximaal 2 jaar naar Nederland verhuist zonder verder enige banden met Nederland en met niet naar een Nederlandstalige school gaande kinderen, kun je je afvragen wat de meerwaarde is om de kinderen bijvoorbeeld te voorzien van Nederlandse lessen. Per situatie zal er dus samen met het gezin en de werkgever gekeken moeten worden naar de mogelijkheden en de voor- en nadelen van het bieden van taallessen en/of onderwijs in een tweede taal. Daarentegen is er in de praktijk in veel gevallen geen mogelijkheid om kinderen in het gastland onderwijs aan te bieden in de moedertaal van het kind, hier zal dus rekening mee dienen te worden gehouden door het gezin. Wel zijn er bijvoorbeeld tal van online mogelijkheden om het niveau van de moedertaal op peil te houden. Daarnaast is het van belang dat er ook aansluiting is bij het eventuele huidig onderwijs van het kind in het land van uitzending maar zeker ook bij terugkomst. Hierbij speelt de ondersteuning die door de werkgever geboden kan worden een grote rol. Mogelijke ondersteuning vanuit de werkgever Er zijn verschillende manieren waarop een werkgever assistentie kan bieden aan expatkinderen. Veelal hebben de werkgevers hierover een raamwerk vastgelegd in het betreffende uitzendbeleid. Hieronder benoemen we een aantal mogelijkheden: Assistentie met de keuze van een lokale of internationale school Een culturele training aanbieden, gericht op kinderen Een taaltraining aanbieden, gericht op kinderen Het aanbieden van een taal- en cultuurtraining voorafgaand aan de uitzending kan een cultuurshock tegengaan. Cultuurschok is het gevoel van desori&euml;ntatie dat mensen kunnen ervaren als zij plotseling worden onderworpen aan een andere cultuur en levensstijl (Mobb, 2012). Medewerkers en hun families hebben vaak baat bij deze trainingen; bekendheid met gebruiken en culturen kunnen de integratie versoepelen. Ondersteuning die een werkgever kan bieden is ook voor de lange termijn planning van de toekomst van de kinderen van belang. De impact van een buitenlandse uitzending op kinderen moet niet onderschat worden. Daarbij is het van belang dat drie fases onderscheiden worden: Assistentie voorafgaande aan de uitzending Veel bedrijven hebben al in het expatbeleid opgenomen dat - daar waar mogelijk en vooraf onafhankelijk beoordeeld - een lokale school overwogen moet worden. Voordat de uitzending start, kan de werkgever door middel van een externe, gespecialiseerde en onafhankelijke partij, assistentie bieden in het beoordelen van de niveaus van scholing in het buitenland. Bijvoorbeeld door diplomavalidatie of het evalueren van de behoeftes van de kinderen, om ervoor te zorgen dat ze zonder te veel problemen kunnen instromen in de nieuwe school. Bij het evalueren van de behoeftes moet men ook denken aan de lengte van de expatopdracht. Is het een korte opdracht of is het een opdracht van een aantal jaren. Mocht het een opdracht voor een langere periode zijn dan moet men denken of het wenselijk is om de kinderen in te schrijven op een lokale school of een internationale school die een vergelijkbaar programma heeft met het onderwijssysteem van het thuisland. Sociale interactie, zoals lid worden van een sportclub of -team is ook goed voor kinderen om zich te kunnen ontwikkelen wanneer ze een tweede taal leren. Zodra kinderen een basis hebben in de nieuwe taal kan het nuttig zijn om dit in de praktijk te brengen en niet alleen in een school/les omgeving, maar in een informelere setting. Assistentie tijdens de uitzending Tijdens de uitzending zijn er diverse manieren waarop werkgevers ondersteuning kunnen geven. Zij kunnen niet alleen assisteren met taaltrainingen in zowel de moedertaal als de taal van het gastland, maar zij kunnen ook (sociale) evenementen cre&euml;ren voor expatkinderen van het bedrijf. Werkgevers kunnen medewerkers stimuleren om te verhuizen naar een kindvriendelijke wijk, informatie verstrekken over de verschillende mogelijkheden en het belang benadrukken van socialiseren met zowel expats als met de lokale bevolking (Aetena, 2019). Bedrijfsevenementen kunnen vari&euml;ren van jaarlijkse evenementen zoals internationale feestdagen tot bedrijfssportevenementen. Dit geeft kinderen de mogelijkheid om op een andere manier contact te hebben met lotgenoten die dezelfde uitdagingen ondergaan met integreren in een nieuwe cultuur en met het leren van het taal van het gastland (April International, 2019 ). Het bijhouden van de moedertaal tijdens een uitzending is ook van belang voor kinderen van expats. Tijdens de uitzending zullen ze meer communiceren in de taal van het gastland. Men moet niet vergeten dat bij terugkeer, als de moedertaal niet op peil wordt gehouden, ze mogelijk een taalachterstand oplopen. Maar dat heeft ook verdere consequenties. Zoals bijvoorbeeld moeite met re-integratie en ook een beperking van opleidingkeuzes in het thuisland. Om deze reden is het wenselijk dat hier niet alleen vanuit thuis aandacht aan wordt besteed maar ook vanuit de werkgever. De werkgever kan hierbij ondersteuning bieden met de mogelijkheid om taallessen in de moedertaal te blijven volgen gedurende de uitzending, om een taalachterstand te voorkomen. Assistentie na afloop van de uitzending Bij repatri&euml;ring ligt ook een grote uitdaging voor kinderen als zij terugkeren naar het land van herkomst. Kinderen die gewend zijn geraakt aan het gebruik van een vreemde taal voor scholing en sociale contacten, kunnen een bijscholingscursus gebruiken voordat zij terugkeren naar hun land van herkomst. Dit is niet alleen van belang voor het sociale aspect bij terugkeer, maar ook indien zij zich willen (her)inschrijven in het lokale onderwijssysteem. Dit is een aspect dat vaak wordt onderschat, omdat men ervan uitgaat dat kinderen zich makkelijk kunnen aanpassen aan nieuwe situaties. De impact van het expatleven op kinderen heeft een enorme invloed, omdat de manier van leven waaraan zij gewend zijn geraakt keer op keer kan veranderen. De werkgever kan hierbij ondersteuning bieden met taal- en cultuurtrainingen in de taal van het land van herkomst maar ook begeleiding blijven bieden in de taal van het gastenland. Het is van belang voor zowel werkgever als voor de expat en zijn/haar familie dat dit op een onafhankelijke en gespecialiseerde manier bepaald wordt. Conclusie Afhankelijk van veel verschillende factoren zoals leeftijd van het kind, duur van de uitzending, eventuele volgende uitzendingen en gezinssituatie, dient te worden gekeken naar oplossingen om het gezin, de kinderen, zo optimaal mogelijk te faciliteren als het gaat om taal. Voor de werkgever is hier een belangrijke rol weggelegd. Ga en blijf in gesprek met het gezin en schakel de nodige expertise hiervoor in. Het aanbieden van een basispakket aan assistentie door de werkgever biedt duidelijkheid bij een werknemer en zijn of haar gezin maar zeker ook aan de werkgever. Het bieden van assistentie door de werkgever, vooraf, tijdens en na afloop van de uitzending is van cruciaal belang om de positieve impact van een uitzending bij kinderen, maar ook bij de werknemer en zijn of haar partner, zo groot mogelijk te houden. Het is van belang om tijd en geld vrij te maken voor een investering in het traject voor de kinderen. Dit betaalt zich terug in de expatbeleving van het gehele gezin. Wanneer er voorafgaande aan de uitzending in gesprek gegaan wordt met de werknemer, zal dit het gehele proces ten goede komen. Verwachtingen van het gezin dienen goed gemanaged te worden en er dient duidelijk aangegeven te worden waar wel en geen ondersteuning bij geboden wordt. Leg dit goed vast in een raamwerk. Vanuit cost-control perspectief kun je als werkgever vooraf ook kijken naar een standaard- of basispakket van assistentie dat bij de meeste expats aangeboden kan worden. Bronnen Chin Ng, B. C., & Wigglesworth, G. (2007). Bilingualism. Abingdon, Verenigd Koninkrijk: Routledge. Skutnabb-Kangas, T. (1981). Bilingualism or not: The education of minorities. Clevedon: Multilingual Matters. Hallet Mob. (z.d.) Culture shock. What is it? In Arrival, Culture Shock, Expat Life Geraadpleegd 9 mei 2020, https://expatchild.com/culture-shock/ Aetena Inc. Relocating abroad with children: 26 pieces of advice from expat parents. Geraadpleegd 11 mei 2020, https://www.aetnainternational.com/en/about-us/explore/health-care/lifestyle-better-health/26-pieces-advice-from-expat-parents.html April International. Expat children: benefits & challenges of international living. Geraadpleegd 11 mei 2020, https://fr.april-international.com/en/expat-life/expat-children-benefits-challenges-international-living