De Brexit en sociale zekerheid, hoe nu verder?

Auteur: Mr. Kim Erens, werkzaam bij de afdeling People Advisory Services, EY Eindhoven (kim.erens@nl.ey.com) Op 19 maart 2017 heeft Premier May na lang onderhandelen de procedure voor de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie gestart. Vanaf deze datum heeft het Verenigd Koninkrijk, op basis van artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, twee jaar de tijd om te onderhandelen over de voorwaarden voor de uittreding en mogelijke nieuwe verdragen. Na deze twee jaar wordt de uittreding officieel. Vanaf het moment dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie officieel verlaat is de verordening (EG) no. 883/2004 betreffende de co&ouml;rdinatie van socialezekerheidsstelsels waarschijnlijk niet meer van toepassing op situaties waarbij een betrokkene in het Verenigd Koninkrijk woont of werkt. Dit kan vergaande gevolgen hebben voor de sociale zekerheidspositie van personen die wonen of werken in het Verenigd Koninkrijk. Huidige situatie De Europese Verordening (EG) no. 883/2004 betreffende de co&ouml;rdinatie van socialezekerheidsstelsels (hierna Vo 883/2004) zorgt voor veel voordelen voor mobiele werknemers binnen de EU. Zo geldt onder de Vo 883/2004 exclusieve werking van socialezekerheidsstelsels, dit betekent dat personen slechts in &eacute;&eacute;n lidstaat sociaal verzekerd zijn. Het is mogelijk om op basis van Vo 883/2004 een A1 verklaring aan te vragen om te &lsquo;bewijzen&rsquo; welk sociale zekerheidsstelsel van toepassing is en in welk land premies betaald dienen te worden. Ook wordt op basis van Vo 883/2004 bepaald uit welk land de betrokkene sociale zekerheidsuitkeringen dient te ontvangen. Voor een UK werkgever met werknemers die in Nederland sociaal verzekerd zijn, betekent dit bijvoorbeeld dat er voor deze werknemers bij ziekte langer loon doorbetaald dient te worden dan voor werknemers die sociaal verzekerd zijn in de UK (respectievelijk 104 en 28 weken).Voor EU-werknemers geldt dat wanneer een werknemer in zijn werkende leven in meerdere landen werkzaam en wellicht ook verzekerd is geweest, tijdvakken van verzekering op basis van de Vo 883/2004 bij elkaar mogen worden opgeteld om te bepalen of iemand recht heeft op een uitkering. Voorbeeld Een niet EU-werknemer dient ten minste 10 jaar bij te dragen aan het socialezekerheidsstelsel van Itali&euml; om recht te hebben op een socialezekerheidsuitkering uit Itali&euml;. Een EU-werknemer, bijvoorbeeld een UK werknemer die valt onder de Vo 883/2004, dient 1 jaar in &eacute;&eacute;n EU-land verzekerd te zijn om gebruik te kunnen maken van het stelsel van samentelling van tijdvakken. Indien de EU-werknemer na 8 jaar in Itali&euml; verzekerd te zijn geweest, in een ander EU-land verzekerd raakt, kan hij toch nog recht hebben op uitkeringen uit Itali&euml; terwijl de niet EU-werknemer daar geen recht (meer) op heeft. &shy;(Onzekere) toekomstige situatie Het is op dit moment onduidelijk hoe het Verenigd Koninkrijk omgaat met de gevolgen van de Brexit op het gebied van sociale zekerheid. Het zal ofwel met alle Europese landen een apart verdrag inzake Sociale Zekerheid moeten sluiten ofwel &eacute;&eacute;n enkel verdrag met Europa als geheel. Het is belangrijk voor zowel werknemers als werkgevers dat er nieuwe sociale zekerheidsverdragen worden afgesloten. Zonder deze verdragen bestaat de mogelijkheid dat men in g&eacute;&eacute;n enkel land op basis van nationale wet sociaal verzekerd is en dus geen recht heeft op een uitkering in bijvoorbeeld werkloosheidssituaties (een nadeel voor de werknemer). Maar er bestaat ook de mogelijkheid op dubbele verzekering en daardoor de verplichting om in meerdere landen sociale zekerheidspremies te moeten betalen (een nadeel voor de werkgever). Deze situatie zal leiden tot minder mobiliteit van werknemers van en naar het Verenigd Koninkrijk. Naast de vraag waar iemand sociaal verzekerd is, heeft de Brexit ook gevolgen voor al opgebouwde rechten op een uitkering. Gelden deze periodes van verzekering na de Brexit nog mee of kunnen verschillende verzekeringstijdvakken niet meer samen geteld worden, waardoor het recht op een uitkering misschien vervalt? In het eerdere voorbeeld, de UK werknemer die na 8 jaar uit Itali&euml; vertrekt, heeft de werknemer na de Brexit wellicht geen recht meer op een uitkering uit Itali&euml;. Een ander belangrijk punt is de export van uitkeringen, op dit moment mogen Britse pensioenrechten bijvoorbeeld ge&euml;xporteerd worden naar het buitenland als de &lsquo;UK national&rsquo; verhuist naar een EU/EEA land of een land waarmee een verdrag inzake sociale zekerheid is gesloten. Wanneer het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat zullen dus sociale zekerheidsverdragen moeten worden gesloten om ervoor te zorgen dat Britse onderdanen hun pensioen kunnen exporteren naar het buitenland. Verdrag Nederland-Verenigd Koninkrijk inzake sociale zekerheid Er bestaat tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk een sociale zekerheidsverdrag dat dateert uit 2005. Dit verdrag is nog steeds geldig voor personen die door bepaalde omstandigheden niet onder Vo 883/2004 vallen maar wel in het Verenigd Koninkrijk of Nederland wonen en of werken. Het is mogelijk dat Nederland en het Verenigd Koninkrijk na de Brexit voor alle situaties terugvallen op dit verdrag. Indien dat gebeurt kan dat wijzigingen met zich meebrengen in de sociale zekerheidspositie van werknemers. Voorbeeld Een inwoner van Nederland werkt voor een UK werkgever, hij werkt 80% van zijn tijd in het Verenigd Koninkrijk en 20% van zijn tijd in Nederland. Onder de huidige Vo 883/2004 is deze werknemer sociaal verzekerd in het land waar zijn werkgever gevestigd is, het Verenigd Koninkrijk, op basis van artikel 13 lid 1 sub b onder i Vo 883/2004 omdat hij niet substantieel in zijn woonland werkt. Onder het sociale zekerheidsverdrag tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk zou deze werknemer in zijn woonland, Nederland, sociaal verzekerd zijn op basis van artikel 7 lid 2. In het verdrag wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen werknemers die wel of niet substantieel in hun woonland werken. De werknemer in het voorbeeld wisselt dan van sociaal zekerheidsstelsel en de werkgever moet zich in Nederland gaan registreren voor de afdracht van sociale zekerheidspremies. Echter in het Verenigd Koninkrijk betaalt de werknemer nog steeds belasting over een groot deel van zijn inkomen (het arbeidsinkomen dat relateert aan aldaar gewerkte dagen). Omdat in het Verenigd Koninkrijk het sociale zekerheidsstelsel voor een groot deel wordt gefinancierd met belastingen, kan een dergelijke disco&ouml;rdinatie tussen belastingheffing en premieheffing nadelig uitpakken voor deze werknemer. Een ander belangrijk punt in dit opzicht is wat er gebeurd met de reeds bestaande aanspraken. In het verdrag is op dit moment een regeling opgenomen voor het meenemen van verzekeringstijdvakken van v&oacute;&oacute;r 6 april 1975. In het nieuwe verdrag dient een regeling opgenomen te worden hoe om te gaan met verzekeringstijdvakken van voor de Brexit, zodat deze tijdvakken niet vervallen. Reactie sociale zekerheidsinstanties Omdat het onduidelijk is hoe de situatie er over twee jaar uitziet, heeft de Duitse sociale zekerheidsinstantie (DVKA) de Duitse Krankenkassen aanbevolen om de geldigheid van A1 verklaringen voor personen die werkzaam zijn in het Verenigd Koninkrijk te beperken tot 29 maart 2019. Dit geldt zowel voor personen met een A1 verklaring afgegeven op basis van de detacheringsbepaling als voor personen werkzaam in meerdere landen. Het Deense ministerie heeft echter laten weten de geldigheid van A1 verklaringen niet te limiteren tot 29 maart 2019. De Deense sociale zekerheidsinstantie (Udbetaling Danmark) zal de werknemers en werkgevers die een A1 verklaring aanvragen met een geldigheid tot na 29 maart 2019 wel informeren dat de mogelijkheid bestaat dat deze verklaring na die datum niet meer geldig is. Hiervan kan sprake zijn wanneer Denemarken en het Verenigd Koninkrijk geen verdrag inzake sociale zekerheid sluiten waarin dergelijke verklaringen worden overgenomen. De Nederlandse sociale zekerheidsautoriteiten (SVB) hebben inmiddels ook een beslissing genomen betreffende af te geven A1 verklaringen in relatie tot het Verenigd Koninkrijk. De SVB volgt het standpunt van de Duitse autoriteiten niet, maar zal de A1 verklaringen blijven afgeven, ook voor perioden eindigend na 29 maart 2019. De SVB zou eerst de onderhandelingen van de Brexit willen afwachten alvorens standpunten in te willen nemen. De onderhandelingen kunnen bijvoorbeeld als gevolg hebben dat er een disclaimer komt bij een A1 verklaring op basis waarvan de A1 verklaring vanwege de Brexit van rechtswege komt te vervallen per 29 maart 2019. Onduidelijk is nog of andere landen Duitsland wel volgen. Belgi&euml;, Frankrijk en Zwitserland hebben expliciet laten weten dat er geen officieel besluit is genomen om Duitsland te volgen. Vanuit het Verenigd Koninkrijk is bevestigd dat het nog niet duidelijk is of ook het Verenigd Koninkrijk A1 verklaringen voor werknemers werkzaam in Duitsland (en andere EU landen) limiteert tot 29 maart 2019. Op 9 maart 2017 heeft het &lsquo;House of Commons Library&rsquo; een zogenoemd briefing paper inzake de Brexit en staatspensioenen uitgebracht. Hierin wordt het huidige systeem belicht maar wordt ook gekeken naar de toekomstige situatie. In dit paper wordt door het Britse parlement bevestigd dat het Verenigd Koninkrijk er grote zorg voor wil dragen dat mobiele werknemers geen nadelige gevolgen ondervinden van de Brexit. Tips voor de praktijk Het is van belang dat werkgevers A1 verklaringen blijven aanvragen, zeker zolang de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie nog niet definitief is. Echter is het ook raadzaam om alvast te analyseren wat de impact van de Brexit op de sociale zekerheidskosten voor werkgevers zou kunnen zijn, vooral in situaties met Duitsland. Door bijvoorbeeld stil te staan bij huidige en komende uitzendingen van werknemers naar het Verenigd Koninkrijk, of door de huidige interne sociale zekerheidsafspraken in mobiliteitsregelingen onder de loep te nemen, kunnen onverwachte kosten worden bespaard.