De Benelux, haar politici en grensarbeiders

Auteur: Ger Essers, verbonden aan de Deutsch-Niederl&auml;ndische Gesellschaft zu Aachen (www.dng-aachen.eu) Zowel de Beneluxinstellingen, Europarlementari&euml;rs als nationale politici zijn betrokkenen bij de problematiek van grensarbeiders. Soms benoemen ze bepaalde issues, zoals de situatie van de alleenstaande moeder die grenswerker is, of de problemen die een 'grensgepensioneerde' ervaart bij het verschil in pensioenleeftijd tussen Nederland en Belgi&euml;. Of de problematiek van de uitkeringen voor werkloos geworden grensarbeiders. In onderstaand artikel worden enkele van deze binnen de Benelux benoemde issues onder de loep genomen. Benelux De Benelux is een intergouvernementeel samenwerkingsverband tussen Belgi&euml;, Nederland en Luxemburg. Het Secretariaat-Generaal van de Benelux, dat gevestigd is te Brussel, is de centrale spil van de Benelux Unie. Het vervult het Secretariaat van het Comit&eacute; van Ministers, de Raad van de Unie en de diverse Commissies en Werkgroepen. In de Benelux zijn er 81.000 grensarbeiders actief. Als men het grensarbeidersverkeer binnen Benelux samen met dat naar en tussen Frankrijk en Duitsland optelt gaat het om 380.000 personen. De Benelux-samenwerking faciliteert en stimuleert grensarbeid door obstakels weg te nemen. Een grensarbeider en zijn gezin heeft te maken met twee landen, zodat het vrij complex is om uit te maken welke fiscale en sociale regelingen op haar of hem van toepassing zijn. Het Secretariaat-Generaal van de Benelux publiceert elk jaar haar uitstekende grensarbeiders-brochures(1). Kwalitatief uitstekend is ook het webportaal &lsquo;Startpunt Grensarbeid&rsquo;(2) dat naast grensarbeiders in de Benelux ook Noordrijn-Westfalen bedient. Zeer vooruitstrevend is de Benelux ook als het gaat om diploma-erkenning. Zeer recent hebben de Benelux-ministers bevoegd voor hoger onderwijs besloten dat alle diploma&rsquo;s en graden van het hoger onderwijs automatisch binnen het Benelux grondgebied erkend worden(3). Interparlementaire Assemblee Binnen de Benelux bestaat de Benelux Interparlementaire Assemblee(4). Deze Assemblee is een adviesorgaan van parlementsleden uit de Benelux-landen. Recentelijk deed de Assemblee een aanbeveling betreffende de sociale rechten van de grensarbeiders(5). De voorbereiding van de aanbeveling lag in de handen van Maya Deti&egrave;ge (sp.a en lid van het Belgisch parlement). De Benelux-raad noemt in de aangenomen resolutie als problemen: De alleenstaande moeders die gedurende een periode van een verstoken jaar geen recht zouden hebben op gezinsbijlagen. Het verhogen van de Nederlandse AOW-leeftijd in relatie tot de lagere pensioenleeftijd voor het wettelijk Belgische rustpensioen. De aanbeveling gaat niet in op de problemen, die zich wellicht voordoen aan de Belgisch- Luxemburgse grens. Het bij de rapporteur aangedragen probleem van de in Belgi&euml; wonende en in Nederland werkende leraren, werd genegeerd. De Belgische grensleraren worden gedurende de twee eerste jaren in Nederland sociaal verzekerd en in Belgi&euml; belast. Dit leidt bij een bruto salaris van &euro; 3.000 per maand tot een verschil in netto loon van &euro; 375 per maand. Alles behalve &rsquo;gelijk loon voor gelijk werk&rsquo;! Ad. a. De alleenstaande moeder: welk probleem? Dit probleem wordt in de aanbeveling niet toegelicht. Betreft het een Nederlandse of een Belgische grenswerkster? Als er een probleem is, dan is het verdrietig dan de Benelux-raad geen enkele oplossing voorstelt. Wellicht bedoelt men de problemen van Belgische alleenstaande moeders, die in Nederland werken? Werkt deze moeder in Vlaanderen dan heeft zij recht op de Vlaamse kinderbijslag plus de toeslag voor eenoudergezinnen. Vanaf het moment dat deze alleenstaande moeder in Nederland werkt heeft zij alleen aanspraak op de Nederlandse kinderbijslag plus het kindgebondenbudget (plus kinderopvangtoeslag). Afhankelijk van de situatie kan er sprake zijn van een nadeel. De oplossing zou kunnen zijn: compensatie van het verschil door de Vlaamse overheid. Een dergelijke fraaie regeling bestaat al voor de studerende kinderen van Belgische grensarbeiders, die ouder dan 18 jaar zijn. Kortom het woonland als sociaal vangnet. Fundamenteler zou het zijn om te pleiten voor prevalerend recht (voorrangsrecht) op gezinsuitkeringen uit het woonland. Indien de gezinsuitkeringen uit het werkland hoger zouden zijn, dan kan het werkland deze alsnog aanvullen. In het geval van de in Belgi&euml; wonende alleenstaande moeder zou zij prioritair aanspraak hebben op alle Belgische gezinsuitkeringen en aanvullend recht hebben op de Nederlandse gezinsuitkeringen in zoverre deze hoger zijn dan de Belgische gezinsuitkeringen. Deze oplossing is administratief eenvoudig en leidt tot gelijkheid in zowel het woonland als in het werkland (dubbel gelijkheid). Het ligt voor de hand om dit te regelen in de EU-co&ouml;rdinatieverordening nr. 883/2004. In een aanbeveling grensproblemen noemen zonder oplossingen aan te dragen is grensoverschrijdend politiek gedrag. Ad. b. De grensgepensioneerde: verschil in pensioenleeftijd Dit probleem wordt veroorzaakt door het feit dat de pensioenleeftijden niet geharmoniseerd zijn. In Belgi&euml; is de pensioenleeftijd 65 jaar en in Nederland 67 jaar. In de Benelux-resolutie beperkt men zich tot de in Belgi&euml; wonende grensarbeiders. De aanbeveling versmalt het probleem tot inwoners van Belgi&euml; (voormalige grensarbeiders), die een Belgische werkloosheidsuitkering ontvangen en vanaf 65 jaar hun (gedeeltelijk) Belgisch rustpensioen ontvangen en tot 67 moeten wachten alvorens men zijn (gedeeltelijk) Nederlands AOW-pensioen ontvangt. Het probleem is algemener en omvangrijker. Stel een inwoner van Belgi&euml; heeft 20 jaar in Nederland gewerkt en werkt daarna 20 jaar in Belgi&euml;. Dit zonder werkloos te worden. Deze voormalige grensarbeider heeft vanaf 65 jaar recht op zijn Belgisch rustpensioen (opbouw 20 jaar). Pas vanaf 67 jaar ontvangt deze gepensioneerde zijn Nederlands AOW-pensioen (opbouw 20 jaar). Een pensioenhiaat van 2 jaar. Wellicht kan het Nederlandse aanvullende (bedrijfs)pensioen vanaf 65 jaar wel vervroegd ontvangen worden en het hiaat van twee jaren overbruggen. Een tweedehands oplossing waardoor het hiaat tijdelijk overbrugd wordt. Het is jammer dat men niet de aanbeveling heeft gedaan om de Nederlandse AOW-pensioenleeftijd te flexibiliseren. Daardoor zou het mogelijk worden om het Belgische rustpensioen &eacute;n het Nederland AOW-pensioen op hetzelfde moment te laten ingaan.(6) Dan de in Belgi&euml; wonende werkloze voormalige grensarbeider. In het persbericht van de Benelux assemblee wordt gesteld: &lsquo;&rsquo;Wanneer een oudere Belgische grensarbeider in Nederland werkloos wordt, geniet hij in Belgi&euml; van een uitkering tot hij 65 wordt. Zijn Nederlands pensioen krijgt hij echter pas wanneer hij 67 is. In 2016 staan er 2.000 mensen voor dit probleem. Het voorstel om een overbruggingsuitkering in het leven te roepen, stuitte op bedenkingen bij de Nederlandse parlementsleden van VVD, CDA en PVV. Om een Nederlandse werkloosheidsuitkering te krijgen, moet je bijvoorbeeld in Nederland wonen. In de aanbeveling stelt het Benelux-parlement voor dat het Benelux-ministercomit&eacute; alvast de verschillende pistes onderzoekt. Toch stemde de Nederlandse PVV tegen.&rsquo;&rsquo; Door voor te stellen om te onderzoeken om werkloos geworden grensarbeiders via artikel 16 van Vo 883/2004 en vooruitlopend op de herziening van Vo 883/2004 een Nederlandse werkloosheidsuitkering toe te kennen, opent men de doos van Pandora. Export van werkloosheidsuitkeringen is zeer discutabel en leidt tot andere ongewenste effecten (fiscale problemen, administratieve lastendruk, handhaving, socialezekerheidsswitch enz.) Export lost alleen het probleem op van die Belgen, die werkloos werden als grensarbeider. Het lost niet het probleem op van al die Belgen, die gedurende een bepaalde periode van hun loopbaan als grensarbeider in Nederland hebben gewerkt. Flexibilisering van Nederlandse AOW in combinatie met een sociale vangnetregeling door woonland zou wellicht een betere oplossing zijn. Politici en grenswerkers Veel nationale politici zijn logischerwijs met hoofd, hart en nieren verbonden met hun eigen nationale verzorgingsstaat. De kennis van het sociale stelsels van andere landen is zeer beperkt. Een politicus is intellectueel kwetsbaar als hij over zijn eigen grens gaat. Politici noemen vaak problemen, die geen problemen zijn. Het alsmaar maar problematiseren van grensarbeid zonder het aandragen van oplossingen belemmert het &rsquo;vrij verkeer van personen&rsquo;. Vergeten wordt dat op een aantal terreinen goed geco&ouml;rdineerd wordt en dat er zelfs voordelen zijn. Onmiskenbaar is de zware administratieve lastendruk waarmee grenswerkers geconfronteerd worden. De Europese co&ouml;rdinatieverordening sociale zekerheid toepassen als men slechts &eacute;&eacute;n van beide sociale stelsels kent, leidt vaak tot eenzijdige en ondoordachte oplossingen. De modale grenswerker bestaat niet meer. Atypische gezinnen, atypische flexibele arbeidscontracten, flexibele werkplekken: het is niet meer maximaal te co&ouml;rdineren. Het gaat overigens bij grenswerken niet alleen om de co&ouml;rdinatie van de wettelijke socialezekerheidsstelsels. De co&ouml;rdinatie van de belastingheffing is evenzeer van belang. Deze is evenwel niet op EU-niveau geco&ouml;rdineerd. Als gevolg van de disco&ouml;rdinatie tussen belastingheffing en sociale heffingen ontstaan er grote problemen. Er bestaat geen ge&iuml;ntegreerde samenhang tussen de bilaterale belastingverdragen en de Europese co&ouml;rdinatieverordening. Een structurele fout. De Benelux aanbeveling negeert de fiscale problematiek van grenswerkers. Een ultieme en fundamentele oplossingsstrategie? Het is politieke hoogmoed als politici denken dat men via Europese co&ouml;rdinatieverordening de sociale bescherming van grenswerkers en hun gezinnen maximaal kan regelen. Hoogstens optimaal. Vaak wordt de zgn. grenseffectrapportages als &lsquo;oplossing&rsquo; voorgesteld. De ervaring leert dat deze grenseffectrapportages meestal beperkt blijven tot het analyseren van problemen. Het ontbreekt vaak aan oplossingen(7). Wil men het &rsquo;vrij verkeer van grenswerkers&rsquo; optimaliseren dan zijn twee zaken van belang, te weten: Een samenhangende co&ouml;rdinatie tussen de aanwijsregels in de co&ouml;rdinatieverordening &eacute;n de toewijzingsregels in de 300 bilaterale belastingverdragen &eacute;n Een compensatiebeginsel dat toegepast moet worden als de fiscale en sociale co&ouml;rdinatie faalt. Het is de morele plicht van het woonland van de grenswerker en zijn gezin om eventuele nadelen te compenseren. Deze nieuwe Europese rechtsbeginselen worden op het ogenblik bediscussieerd. De jonge dynamische Europarlementari&euml;r Jeroen Lenaers (CDA) heeft een aantal nieuwe en fundamentele rechtsoverwegingen ge&iuml;ntroduceerd. In kader van de herziening van EU co&ouml;rdinatieverordening nr. 883/2004 (8) heeft hij o.a. onderstaande amendementen ingediend: Het is ter optimalisering van het vrij verkeer van personen noodzakelijk om de samenhang tussen deze co&ouml;rdinatie en de co&ouml;rdinatie van de belastingstelsels, met volstrekte inachtneming van eigen kenmerken van deze stelsels en van het beginsel van subsidiariteit, nader te onderzoeken. Indien er voor een bepaalde groep personen, die in een andere lidstaat werken dan ze wonen en de bepalingen 45 tot en met 48 VwEU ertoe leiden dat er nadelen ontstaan ten opzichte van werknemers die geen gebruik hebben gemaakt van het vrij verkeer van werknemers - dit als gevolg van het niet op elkaar afgestemd zijn van socialezekerheidsstelsels waardoor er gedurende een bepaalde periode een significant lagere bescherming is dan voor de nationale burgers &eacute;n de co&ouml;rdinatieregels deze situatie niet kunnen oplossen - dan dient de lidstaat waar betreffende persoon met zijn gezin woont, in overleg met betrokken lidstaten, een regeling te treffen om deze nadelen op te lossen. Het wordt in het Europees parlement spannend de komende maanden. De herziening van de EU-co&ouml;rdinatieverordening nr. 883/2004 staat geagendeerd. Er zijn 700 amendementen ingediend.(8) Noten benelux.int/nl/publicaties/publicaties-overzicht/grensarbeiders-2017/ http://startpuntgrensarbeid.benelux.int/nl/ benelux.int/files/6715/1721/2145/M20181_NL_.docx.pdf beneluxparl.eu beneluxparl.eu/nl/aanbevelingen-en-antwoorden/. Zie &lsquo;aanbeveling betreffende de sociale rechten van de grensarbeiders&rsquo; nr. 891-2 maastrichtuniversity.nl/nl/blog/2017/10/het-belang-van-een-flexibele-aow-ingangsdatum maastrichtuniversity.nl/nl/blog/2017/07/obstakels-verwijderen-voor-grensarbeiders-hoe-doe-je-dat europarl.europa.eu/committees/nl/empl/home.html Deze link geeft informatie over de voorstellen, amendementen inzake de herziening van de co&ouml;rdinatieverordening Vo 883/2004