Belgische socialezekerheidsbijdragen en de voordelen toegekend in internationaal concernverband

Auteur: mr. Y. Stox, vrijwillig wetenschappelijk medewerker VUB, Senior Legal Counsel bij Partena Professional Belgische socialezekerheidsbijdragen zijn verschuldigd als het voordeel voor de werknemer ten laste is van de juridische werkgever. Het loonbegrip van de Belgische loonbeschermingswet vormt de basis voor de bijdrageheffing in het socialezekerheidsstelstel voor werknemers. De loonbeschermingswet definieert &ldquo;loon&rdquo; als (i) het loon in geld, of de in geld waardeerbare voordelen, (ii) waarop de werknemer recht heeft (iii) ingevolge zijn dienstbetrekking (iv) ten laste van zijn of haar werkgever. Maar hoe gaat dit dan als een moedermaatschappij in de USA werknemers van een Belgische dochteronderneming laat deelnemen aan een incentive plan, waarbij de Belgische werkgever in het beslissingsproces van deelname en toekenning niet eens betrokken is? Voorbeeld Een moedermaatschappij gevestigd in de USA laat de werknemers van de dochterondernemingen wereldwijd deelnemen aan een long-term incentive plan. Ook werknemers van de Belgische dochteronderneming nemen deel. Niet iedereen kan eraan deelnemen. Als werknemer moet je behoren tot een bepaalde band. Op die manier wil men de retentie versterken van werknemers die een cruciale rol spelen binnen het concern. Het voordeel wordt daarom niet doorgerekend aan de Belgische dochteronderneming. Deelname aan het long-term incentive plan betekent trouwens niet dat de werknemer zeker is dat hij ook een voordeel &ndash; denk dan aan restricted stock, restricted stock units of phantom stock &ndash; krijgt. Dat wordt uiteindelijk bepaald door het hoofd van de business unit. Die doet dat niet zomaar. Hij of zij staat aan het hoofd van een business unit, die verschillende product units omvat. Het is het hoofd van de product unit die de aanbeveling doet. De rol van de Belgische werkgever is beperkt. Hij is in het beslissingsproces tot deelname en de toekenning niet betrokken. Deelname en toekenning zijn gemodelleerd op basis van het organisatiemodel van het concern, niet de juridische structuur. Samenvattende inleiding Hoe zit het dan met de Belgische socialezekerheidsbijdragen? In de hypothese natuurlijk dat de werknemer onderworpen is aan de Belgische sociale zekerheid. Dat is een eenvoudige vraag, maar het antwoord is dat niet. Daarvoor moeten we het loonbegrip van de Belgische loonbeschermingswet analyseren. Belgische socialezekerheidsbijdragen zijn verschuldigd als het voordeel ten laste is van de juridische werkgever, ook als het voordeel niet wordt toegekend als tegenprestatie voor arbeidsprestaties. Is het voordeel &ndash; in het voorbeeld de restricted stock, restricted stock units of phantom stock &ndash; nu ten laste van de Belgische werkgever of niet? De Belgische Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) gaf meer duidelijkheid. Anders dan de Belgische fiscus kan men de RSZ niet vragen om ruling (voorafgaande beslissing). Toch antwoordt de RSZ schriftelijk op vragen. In situaties zoals in het voorbeeld antwoordde de RSZ dan ook dat er geen socialezekerheidsbijdragen zijn verschuldigd bij gebreke aan een financi&euml;le doorrekening en omdat de juridische werkgever niet betrokken is in de beslissing tot deelname en uiteindelijke toekenning. Hieraan kwam een einde toen de RSZ zijn interpretatie wijzigde vanaf het derde kwartaal van 2018. In het voorbeeld werden socialezekerheidsbijdragen wel verschuldigd. De toekenning is namelijk het gevolg van de prestaties geleverd in het kader van de arbeidsovereenkomst of houdt verband met de functie die de werknemer bij die werkgever uitoefent. Even leek het alsof het Hof van Cassatie er een stokje voor zou steken. De nieuwe interpretatie van de RSZ zou zijn ingegeven door een zaak voor het arbeidshof te Brussel en n&eacute;t tegen die zaak werd cassatieberoep ingediend. Het arbeidshof te Brussel oordeelde dat socialezekerheidsbijdragen zijn verschuldigd. Het Hof van Cassatie was overtuigd door de redenering van het arbeidshof en verbrak het arrest niet. Het loonbegrip van de Belgische loonbeschermingswet Het loonbegrip van de Belgische loonbeschermingswet vormt de basis voor de bijdrageheffing in het socialezekerheidsstelstel voor werknemers.(1) De loonbeschermingswet definieert &ldquo;loon&rdquo; als (i) het loon in geld, of de in geld waardeerbare voordelen, (ii) waarop de werknemer recht heeft (iii) ingevolge zijn dienstbetrekking (iv) ten laste van zijn of haar werkgever.(2) De tweede voorwaarde &ndash; een recht van de werknemer &ndash; is ruim. Het recht op de cash bonus volstaat. Dat kan ook het geval zijn als het voordeel niet is vastgelegd in de arbeidsovereenkomst of als er geen incentive plan bestaat. Het is ook niet van belang of het gaat om bijvoorbeeld een eenmalige bonus of om een plan dat over verschillende jaren loopt. De derde voorwaarde houdt in dat de RSZ-bijdragen niet alleen zijn verschuldigd op het loon betaald als tegenprestatie voor de verrichte arbeid. Ook een voordeel dat losstaat van de arbeidsprestaties kwalificeert als loon voor de loonbeschermingswet en is dus onderworpen aan socialezekerheidsbijdragen. De vierde voorwaarde is het meest relevant in deze discussie, maar ook het meest complex. Er zijn twee elementen: (i) de financi&euml;le doorrekening en (ii) de juridische verantwoordelijkheid. Als &eacute;&eacute;n van beide elementen van toepassing is, is de vierde voorwaarde vervuld. Het volstaat dat de werknemer het voordeel kan opeisen bij zijn werkgever en dat hij zijn recht kan steunen op de dienstbetrekking. Dat een derde &ndash; bijvoorbeeld de moedermaatschappij &ndash; het voordeel financieel ten laste neemt, rechtstreeks of onrechtstreeks, doet daaraan geen afbreuk. Ook al blijkt uit de boekhouding dat een derde en niet de werkgever de financi&euml;le last van het voordeel draagt, toch zijn RSZ-bijdragen verschuldigd als de werknemer zich kan richten naar de werkgever om het voordeel te claimen. Die juridische aanspraak van de werknemer ten opzichte van zijn of haar werkgever is dus voldoende opdat RSZ-bijdragen zijn verschuldigd.(3) Nu heeft het Hof van Cassatie vanaf zijn arrest van 20 april 1977 een ruime &ndash; of misschien beter, teleologische &ndash; interpretatie van dit loonbegrip ontwikkeld.(4) Deze teleologische interpretatie is minstens voor een deel te verklaren als reactie op het ontwijken van socialezekerheidsbijdragen. Ook de Raad van State verdedigde een ruime definitie. Bij de totstandkoming van de loonbeschermingswet was het voor de Raad van State voldoende dat de voordelen &ldquo;enig verband houden met de dienstbetrekking.&rdquo;(5) Men zou kunnen stellen dat de vier voorwaarden in die visie als het ware worden samengeknoopt. De gewijzigde interpretatie van de RSZ De RSZ wijzigde in het derde kwartaal van 2018 zijn administratieve instructies met betrekking tot het juridische element van de vierde voorwaarde: Is het voordeel al dan niet ten laste van de werkgever? Volgens de RSZ ging het slechts om een verduidelijking, maar eigenlijk ging het wel degelijk om een belangrijke wijziging. Tot het derde kwartaal was een voordeel volgens de RSZ niet ten laste van de werkgever indien hij niet als het aanspreekpunt fungeert waarnaar de werknemer zich moet richten als hij of zij het voordeel niet krijgt. Als voorbeeld wanneer socialezekerheidsbijdragen dan wel zijn verschuldigd gaf de RSZ als voorbeeld de Belgische vennootschap die een geldsom ontvangt van de het buitenland gevestigde moedermaatschappij, om deze onder haar werknemers te verdelen (ook al draagt de werkgever niet de financi&euml;le kost van het voordeel). De RSZ maakte op die manier een opening naar een vrijstelling van socialezekerheidsbijdragen in situaties zoals in het voorbeeld. Vanaf het derde kwartaal zijn volgens de RSZ socialezekerheidsbijdragen verschuldigd in situaties waarbij de toekenning (i) het gevolg is van de prestaties geleverd in het kader van de arbeidsovereenkomst die met die werkgever werd afgesloten of (ii) of verband houdt met de functie die de werknemer bij die werkgever uitoefent. In de situatie beschreven in het voorbeeld zijn dan socialezekerheidsbijdragen verschuldigd. De rechtspraak van het Hof van Cassatie De RSZ heeft begin 2019 wel toegegeven dat de gewijzigde administratieve instructies meer zijn dan een verduidelijking. De RSZ beroept zich op een evolutie in de rechtspraak, met name op een arrest van het arbeidshof te Brussel.(6) Het arbeidshof te Brussel oordeelde dat socialezekerheidsbijdragen zijn verschuldigd. Tegen dit arrest werd cassatieberoep ingediend. Het Hof van Cassatie was overtuigd door de redenering van het arbeidshof en verbrak het arrest niet. Het Hof van Cassatie oordeelde dat als de bonus een tegenprestatie is van de arbeidsprestaties van de werknemer in het kader van de arbeidsovereenkomst, die werknemer daar dan per definitie recht op heeft ten laste van de werkgever. De werknemer maakt dan juridische aanspraak op de bonus en RSZ-bijdragen zijn verschuldigd. Dat een derde de financi&euml;le last draagt of instaat voor de effectieve uitbetaling doet daaraan geen afbreuk.(7) De concrete feiten die aan de oorsprong liggen van deze rechtspraak staan wel mijlenver van het toekennen van voordelen in internationaal concernverband. Het gaat namelijk om een cosmeticaproducent die aan werknemers van retailers een premie toekent bij verkoop van die producten. Het is de cosmeticaproducent die de premie betaalt en niet de werkgever. De cosmeticaproducent was daarom van oordeel dat er geen socialezekerheidsbijdragen waren verschuldigd. Het arbeidshof te Brussel en het Hof van Cassatie volgen die redenering dus niet. Het staat buiten kijf dat de RSZ zich geruggesteund voelt door deze recente cassatierechtspraak. Toch is dat niet helemaal terecht. De RSZ claimt namelijk ook bijdragen als de toekenning van het voordeel enkel verband houdt met de functie die de werknemer bij de werkgever uitoefent. Over dit criterium heeft het Hof van Cassatie echter geen uitspraak gedaan. Geen overgangsmaatregel De RSZ lijkt geen overgangsmaatregel toe te staan. Een sociaal inspecteur zou dus kunnen eisen dat de nieuwe positie met terugwerkende kracht wordt toegepast. De verjaringstermijn voor socialezekerheidsbijdragen bedraagt drie jaar.(8) In dat geval staat de werkgever niet alleen in voor de werkgeversbijdragen (27,20%), maar ook voor de werknemersbijdragen (13,07%).(9) Dit is des te belangrijker voor ondernemingen die van de RSZ een formele bevestiging hebben gekregen dat, op basis van de feiten en omstandigheden, het voordeel niet ten laste is van de werkgever zodat geen socialezekerheidsbijdragen zijn verschuldigd. Een vordering tot betaling van achterstallige socialezekerheidsbijdragen, bijdrageopslagen (10 %) en verwijlintresten (7 %) zou dan een schending kunnen uitmaken van het vertrouwensbeginsel. Volgende stappen Controleer welk voordeel wordt toegekend aan de werknemers van de Belgische concernvennootschap. Heb daarbij vooral aandacht hoe op aandelen gebaseerde verloningsplannen onder de Belgische wetgeving worden gekwalificeerd. Zo is het voordeel van aandelenopties die vanaf 1 januari 1999 worden toegekend en die de werknemer aanvaardt binnen een periode van 60 dagen(10) vrijgesteld van socialezekerheidsbijdragen, behalve wanneer de opties worden aangeboden met een korting of het risico is gedekt zodat de werknemer een zeker voordeel heeft. Door de nieuwe interpretatie van de RSZ moeten ondernemingen in concernverband hun positie zorgvuldig herbekijken in het licht van de volgende elementen: Er zullen socialezekerheidsbijdragen verschuldigd zijn wanneer de kost door de Belgisch werkgever wordt gedragen. Zelfs als er niet zo&rsquo;n doorberekeningsmechanisme bestaat, dan zal de RSZ socialezekerheidsbijdragen claimen indien: Ofwel de toekenning verband houdt met de beroepsactiviteiten van de betreffende werknemers (bv. het voordeel houdt verband met de individuele prestaties van de werknemer); Ofwel de voordelen betrekking hebben op de positie of de functie van de werknemer bij de werkgever (bv. toekenningsvoorwaarde die bepaalde werknemerscategorie&euml;n uitsluit) Hou bij het bepalen van de budgetten niet alleen rekening met de socialezekerheidsbijdragen. In de regel zal ook vakantiegeld verschuldigd zijn over de bonus (van de bediende).(11) Het enkel en dubbel vakantiegeld over &ldquo;veranderlijk loon&rdquo; bedraagt zo&rsquo;n 15,668% van de variabele verloning (vijfdagenweek). De (buitenlandse) concernvennootschap die als derde het voordeel aan de werknemer toekent, treedt in de plaats van de (Belgische) werkgever voor de inhouding en de afdracht van de socialezekerheidsbijdragen. De concernvennootschap zal zich dus ook moeten aanmelden bij de RSZ en een loonadministratie opstarten. De concernvennootschap kan aan deze verplichting ontsnappen door aan de werkgever (i) alle inlichtingen te bezorgen die vereist zijn om op tijd de RSZ-aangiften in te dienen en (ii) het bedrag van de ingehouden werknemersbijdragen door te geven.(12) Noten 1 Art. 14, &sect;1 en 62 RSZ-wet en art. 23, eerste en tweede lid algemene beginselenwet sociale zekerheid juncto art. 2, eerste lid loonbeschermingswet. 2 Voor een analyse van elk van deze vier aspecten, zie W. van Eeckhoutte, &ldquo;Begrip loon in de bijdrageregeling van de sociale zekerheid voor werknemers. Algemene beginselen&rdquo; in R. Janvier, G. Van Limberghen en A. Van Regenmortel (eds.), Het loonbegrip in Recht en Sociale Zekerheid (11), Brugge, die Keure, 2005, 8-59. 3 Cass. 10 oktober 2016, AR S.15.0118.N, raadpleegbaar op www.juridat.be. 4 Cass. 20 april 1977, Rechtskundig Weekblad 1977-79, 1871 5 Advies van de Raad van State, Parl. St. Kamer 1962-63, nr. 471/1, p. 10 6 Arbeidshof Brussel 7 maart 2018, Journal des tribunaux du travail 2018, 473. 7 Cass. 20 mei 2019, S.18.0063, raadpleegbaar op www.juridat.be. 8 Die start vanaf de dag van de opeisbaarheid van de schuldvordering. Uiterlijk op de laatste dag van de maand die volgt op een kwartaal moet de werkgever de socialezekerheidsbijdragen hebben betaald. Daarna begint de verjaringstermijn van de vorderingen van de RSZ te lopen. 9 Voor bedienden worden socialezekerheidsbijdragen berekend op 100% van het brutoloon. 10 Zoals bepaald bij art. 42 van de wet van 26 maart 1999 betreffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen. 11 Art. 38 en art. 38bis uitvoeringsbesluit jaarlijkse vakantiewet. 12 Art. 36 uitvoeringsbesluit RSZ-wet