Wanneer is er sprake van werken in twee of meer landen?

Auteur: Heike Xhonneux, adviseur bij het grensinfopunt Euregio rijn-maas-noord en bij Gerth + Xhonneux Juristen (heike@gplusxjuristen.nl) Op 12 januari 2017 heeft de rechtbank Zeeland-West-Brabant een uitspraak gewezen in een zaak over een inwoonster van Polen die gedurende de vakantie (bij de Poolse werkgever) gaat werken als seizoenskracht in Nederland. De vraag die in deze zaak beantwoord moet worden is of dit kan worden aangemerkt als werken in twee landen. Het betreft hier een zaak die is beoordeeld door de rechtbank. Uit navraag is gebleken dat er geen hoger beroep is ingesteld. In dit artikel zal eerst worden ingegaan op de feiten en omstandigheden van het geval. Daarna zal een overzicht worden gegeven van de relevante wet- en regelgeving met daarbij de conclusie van de rechtbank. Ten slotte zal ik nog een afsluitende conclusie geven. De feiten en omstandigheden Zoals gezegd gaat het in deze zaak om een inwoonster van Polen, ze bezit ook de Poolse nationaliteit. Van 15 maart 2013 tot en met 31 december 2014 heeft zij in Polen als ouderenverzorgster gewerkt (in vaste loondienst). Over het hele jaar 2013 heeft zij in Polen premie volksverzekeringen betaald. In een periode waarin zij voor haar Poolse werk vakantie heeft opgenomen gaat zij van 15 november 2013 tot en met 28 december 2013 als seizoenkracht werken. In 2012 en 2014 heeft zij ook een aantal weken in Nederland gewerkt. Ook dan was dat in de periode november, december. Over 2013 heeft deze werknemer aangifte loonbelasting/premie volksverzekeringen gedaan. De inspecteur heeft haar vervolgens een aanslag inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen opgelegd. Daartegen heeft zij een bezwaarschrift ingediend dat door de inspecteur bij uitspraak van 19 november 2015 ongegrond is verklaard. Betrokkene heeft daarna beroep ingesteld bij de bevoegde rechtbank. De inspecteur heeft nog om aanhouding van de zaak verzocht in afwachting van door de Hoge Raad aan het Hof van Justitie gestelde vragen. Dit aanhoudingsverzoek is door de rechtbank afgewezen en dus is de zaak vervolgens inhoudelijk beoordeeld. De relevante wet- en regelgeving en de toepassing door de rechtbank Artikel 13 van de Verordening bepaalt voor zover hier van belang: "Verrichten van werkzaamheden in twee of meer lidstaten Op degene die in twee of meer lidstaten werkzaamheden in loondienst pleegt te verrichten, is van toepassing: de wetgeving van de lidstaat waar hij woont, indien hij aldaar een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden verricht of indien hij niet een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden verricht in de lidstaat waar hij woont: de wetgeving van de lidstaat waar de zetel of het domicilie van de onderneming of de werkgever zich bevindt, indien hij in dienst is van &eacute;&eacute;n onderneming of werkgever, of de wetgeving van de lidstaat waar de zetel of het domicilie van de ondernemingen of de werkgevers zich bevindt, indien hij in dienst is van twee of meer ondernemingen of werkgevers die hun zetel of domicilie in slechts &eacute;&eacute;n lidstaat hebben, of de wetgeving van de lidstaat waar de zetel of het domicilie van de onderneming of de werkgever zich bevindt, niet zijnde de lidstaat waar hij woont, indien hij in dienst is van twee of meer ondernemingen of werkgevers die hun zetel of domicilie hebben in twee lidstaten, waarvan &eacute;&eacute;n de lidstaat is waar de betrokkene woont, of de wetgeving van de lidstaat waar hij woont, indien hij in dienst is van twee of meer ondernemingen of werkgevers, waarvan ten minste twee hun zetel of domicilie in verschillende lidstaten hebben, niet zijnde de lidstaat waar de betrokkene woont.&rdquo; Artikel 14, vijfde lid, van de Toepassingsverordening bepaalt: "5. Voor de toepassing van artikel 13, lid 1, van de basisverordening wordt onder degene die &ldquo;in twee of meer lidstaten werkzaamheden in loondienst pleegt te verrichten&rdquo; met name verstaan, iemand die: terwijl hij een werkzaamheid in een andere lidstaat voortzet, gelijktijdig een andere afzonderlijke werkzaamheid uitoefent op het grondgebied van &eacute;&eacute;n of meer andere lidstaten, ongeacht de duur en de aard van deze afzonderlijke werkzaamheid; permanent in twee of meer lidstaten elkaar afwisselende werkzaamheden uitoefent, met uitzondering van marginale werkzaamheden, ongeacht de frequentie of het al dan niet regelmatige karakter van de afwisseling&rdquo; In de Praktische gids over de toepasselijke wetgeving in de Europese Unie (EU), de Europese Economische Ruimte (EER) en Zwitserland is de volgende toelichting gegeven: "2. Wanneer kan iemand beschouwd worden als "iemand die in twee of meer lidstaten werkzaamheden pleegt te verrichten"? Artikel 14, lid 5, van Verordening 987/2009 bepaalt dat iemand die "in twee of meer lidstaten werkzaamheden in loondienst pleegt te verrichten" iemand is die gelijktijdig of afwisselend in twee of meer lidstaten &eacute;&eacute;n of meer afzonderlijke werkzaamheden uitoefent voor dezelfde onderneming of werkgever of voor verschillende ondernemingen of werkgevers. De bepaling werd vastgesteld als afspiegeling van de verschillende zaken die al behandeld werden door het Europese Hof van Justitie. Het is de bedoeling dat alle mogelijke gevallen waarin sprake is van meerdere werkzaamheden met een grensoverschrijdend element onder de bepaling vallen en dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen werkzaamheden die doorgaans het grondgebied van meerdere lidstaten bestrijken en werkzaamheden die uitzonderlijk of tijdelijk worden uitgevoerd. Onder werkzaamheden die gelijktijdig worden uitgevoerd vallen alle gevallen waarin bijkomende werkzaamheden in verschillende lidstaten tegelijkertijd worden uitgeoefend onder dezelfde of verschillende arbeidsovereenkomsten. De tweede of bijkomende dienstbetrekking kan worden uitgeoefend gedurende betaald verlof, gedurende het weekend of, in het geval van deeltijdwerk, op dezelfde dag. Ter illustratie: iemand die in de ene lidstaat in een winkel als verkoper/verkoopster werkt, valt nog steeds onder deze bepaling als hij/zij in het weekend in een andere lidstaat als taxichauffeur in loondienst werkt. Werknemers uit de internationale wegvervoersector die door verschillende lidstaten moeten rijden om goederen te leveren, vormen tevens een voorbeeld van personen die "gelijktijdig" werken in twee of meer lidstaten. Over het algemeen kan worden gesteld dat samenvallende werkzaamheden een normaal aspect van het werkpatroon vormen en dat er geen verschil is tussen de werkzaamheden in de ene en in de andere lidstaat. Onder werkzaamheden die afwisselend worden uitgevoerd vallen alle gevallen waarin de werkzaamheden niet gelijktijdig worden uitgevoerd over het grondgebied van verschillende lidstaten maar bestaan uit opeenvolgende werkopdrachten die achtereenvolgens worden uitgevoerd in verschillende lidstaten. Om te bepalen of de werkzaamheden tijdens opeenvolgende perioden worden uitgevoerd, moet niet enkel rekening worden gehouden met de verwachte duur van de werkzaamheden maar ook met de aard van de tewerkstelling in kwestie. Hierbij is het niet van belang hoe vaak er tussen de lidstaten wordt afgewisseld maar wel of er enige regelmaat in de werkzaamheden is. Zo verricht een vertegenwoordiger die jaar na jaar gedurende negen maanden in een lidstaat rondreist en bedrijven bezoekt, en de overige drie maanden van het jaar terugkeert naar de lidstaat waar hij woont, afwisselend werkzaamheden.&rdquo; Op basis van de feiten zoals die in deze zaak aan de orde zijn, komt de rechtbank tot de conclusie dat er hier sprake is van het afwisselend werken in twee landen. Op basis van de aanwijsregels van de EG verordening 883/2004 moet dan ook worden geconcludeerd dat de sociale zekerheid in Polen de aangewezen wetgeving is. Daarnaast vindt de rechtbank het ook belangrijk dat de werkzaamheden in Nederland worden verricht gedurende de (betaalde) vakantieperioden van haar werkzaamheden in Polen. Hoewel de inspecteur hierover (ter zitting) kennelijk twijfels had geuit, zag de rechtbank daar geen redenen toe. Hieruit zou blijken dat er zelfs sprake is van het gelijktijdig verrichten van werkzaamheden in twee landen. Uiteindelijk luidt de conclusie dat betrokkene geen premies voor de sociale zekerheid is verschuldigd. Conclusie De centrale vraag is: wanneer kan er sprake zijn van werken in twee of meer landen. Daarbij kan, zoals uit de uitspraak blijkt, een verschil worden gemaakt tussen het gelijktijdig werken in twee landen, of het afwisselend werken in twee landen. Voor de conclusie dat er sprake zou zijn van afwisselend werken in twee landen, lijkt het duidelijk dat er enige vorm van terugkerend patroon is. Het maakt in dat geval niet uit of de werkzaamheden voor dezelfde werkgever worden verricht en kennelijk maakt het ook niet uit of de dienstverbanden in beide landen gedurende de gehele periode doorlopen. De rechtbank geeft immers aan dat in dat geval (bijvoorbeeld bij werken tijdens een betaald verlofperiode) sprake is van gelijktijdig werken in twee landen. Indien er geen sprake is van werkzaamheden gedurende een betaald verlof kan dus ook sprake zijn van afwisselend werken in twee of zelfs meerdere landen. Er moet volgens de bepalingen in de toepassingsverordening sprake zijn van enige regelmaat. De frequentie is daarvoor blijkens de toepassingsverordening niet doorslaggevend. Het is niet makkelijk daarvoor een duidelijke richtlijn te geven. Wanneer is er sprake van regelmaat? Deze regelmaat blijkt vaak ook pas achteraf vast te stellen. Het zal per geval moeten worden beoordeeld of er sprake is van regelmatig wisselen tussen twee landen en dus of de beoordeling moet plaatsvinden aan de hand van de bepalingen die van toepassing zijn bij het werken in meerdere landen. Tip Daar het niet eenvoudig zal zijn om in een concreet geval vast te stellen welke wetgeving van toepassing is, is het verstandig om in dergelijke gevallen een A1 verklaring toepasselijke wetgeving te laten vaststellen. Een werknemer dient deze aan te vragen bij het bevoegde orgaan in zijn woonland. Indien de wetgeving van het woonland niet van toepassing is, zal het verzoek worden doorgezonden naar het bevoegde orgaan van het land waarvan de wetgeving wel van toepassing is. De werknemer ontvangt vervolgens van de staat van de toepasselijke wetgeving de A1 verklaring en daarmee is zijn situatie van tevoren duidelijk vastgesteld en heeft hij een document dat hij in beide landen kan gebruiken, bijvoorbeeld ook bij de belastingdienst.