Voordeel uit KEW, SEW, BEW vrijgesteld: fiscaal een verstandige keuze?

Auteur: mr. S. Wichers, werkzaam bij EY op de afdeling People Advisory Services (Stijn.wichers@nl.ey.com) In het Belastingplan van 2017 heeft het kabinet aangekondigd dat het voordeel uit een kapitaalverzekering eigen woning (KEW), spaarrekening eigen woning (SEW) of beleggingsrecht eigen woning (BEW) vrijgesteld is, zelfs als er niet minimaal 15 jaar (lage vrijstelling) dan wel 20 jaar (hoge vrijstelling) premie/inleg is betaald. Vanaf 1 april 2017 is deze aankondiging in wetgeving gegoten. Het vermogen uit je kapitaalverzekering, spaarrekening of beleggingsrecht eigen woning laten uitkeren: is dit fiscaal een verstandige keuze? In dit artikel schetst de auteur de oude spelregels, de reden van de wetswijziging, de nieuwe spelregels, een voorbeeld inclusief fiscale conclusie, overige aspecten en enkele tips voor de praktijk. De oude spelregels Tot 1 januari 2013 bestond er geen verplichting om de hypotheekschuld op de eigen woning gedurende de looptijd van de hypotheek af te lossen om hypotheekrenteaftrek te kunnen claimen. Veel mensen kozen er voor om gedurende de looptijd van de hypotheek (in de praktijk 30 jaar omdat er maximaal 30 jaar hypotheekrenteaftrek kan worden geclaimd) niet danwel beperkt af te lossen. De wetgever bood namelijk de mogelijkheid om voor een aflossing ineens aan het einde van de looptijd te sparen door middel van een KEW, SEW of BEW. Door middel van deze producten spaar je voor de latere aflossing van de hypotheekschuld. Het gespaarde vermogen wordt nog altijd niet belast door middel van de vermogensrendementsheffing zoals dat wel geldt voor bijvoorbeeld regulier spaargeld of beleggingen. In de praktijk heeft dit tot gevolg dat gedurende de gehele looptijd van de hypotheek voor een hoog bedrag aan hypotheekrente fiscale aftrek kan worden geclaimd terwijl over het voordeel (het rendement) uit de KEW, SEW en BEW geen belasting verschuldigd is. Met voordeel wordt gedoeld op het saldo van de uitkering verminderd met de betaalde premies/inleg. Echter, het voordeel uit de KEW, SEW en BEW was enkel vrijgesteld indien: de uitkering werd gebruikt om de eigenwoningschuld (hypotheek op de eigen woning) af te lossen; de hoogste premie in een jaar niet hoger was dan tien keer de laagste premie; minimaal 15 jaar dan wel 20 jaar premie is betaald (ook wel de tijdklemmen genoemd). Indien minimaal 15 jaar premie is betaald bedroeg de vrijstelling &euro; 36.900 per persoon, indien minimaal 20 jaar premie is betaald bedroeg de vrijstelling &euro; 162.500 per persoon (cijfers 2017). Voor de volledigheid is het goed om op te merken dat de SEW en BEW pas sinds 2008 bestaan. De lage vrijstelling zal daarom pas op zijn vroegst in 2023 van toepassing zijn voor deze producten. De KEW bestaat sinds 2001. Waarom een verandering? Veel mensen met een hypotheek kunnen per jaar 10% of meer boetevrij aflossen en bij het eindigen van de rentevaste periode meestal de gehele hypotheek. Mensen met een KEW, SEW of BEW kunnen (vaak) niet extra boetevrij aflossen. Als zij aflossen door middel van het laten uitkeren van de KEW, SEW of BEW krijgen zij te maken met boetes in de vorm van inkomstenbelasting. Pas na minimaal 15 jaar inleg hebben zij immers recht op een (relatief lage) vrijstelling. De indieners van het wetsvoorstel wilden de keuzevrijheid van de mensen met een KEW, SEW en BEW verruimen door het eenvoudiger te maken om zonder heffing het vermogen te laten uitkeren. Hierdoor wordt aflossen aantrekkelijker. Bovendien zijn de KEW, SEW en BEW een uitstervend ras sinds het met ingang van 1 januari 2013 niet langer mogelijk is om dergelijke producten af te sluiten. De nieuwe spelregels Het was sinds 1 januari 2017 (en deels per 17 december 2014) al mogelijk om zonder te voldoen aan de tijdklemmen (15 dan wel 20 jaar premiebetaling/inleg) toch een vrijstelling te krijgen, indien het ging om: de financi&euml;le afwikkeling bij het be&euml;indigen van een fiscaal partnerschap, zoals bijvoorbeeld een echtscheiding; als er schuldhulpverlening wordt verleend op basis van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening; de eigen woning wordt verkocht en direct daarna nog steeds of opnieuw een eigen woning ter beschikking staat; situaties waarin de minister van Financi&euml;n vaststelt dat de persoon in kwestie financi&euml;le problemen heeft en daardoor de lasten van de woning niet meer kan dragen. Sinds 1 april 2017 zijn de tijdklemmen volledig vervallen. De nieuwe eis is dat er gedurende de looptijd van de KEW, SEW of BEW jaarlijks premie/inleg is betaald. Voor producten die na verloop van tijd premievrij zijn of worden gemaakt heeft de staatssecretaris van Financi&euml;n middels een besluit bevestigd dat deze nieuwe eis niet geldt indien het product premievrij is gemaakt en er gedurende ten minste 15 jaar jaarlijks premies zijn of worden betaald. Dit geldt zowel indien het premievrij maken bij het afsluiten van het product dan wel later is overeengekomen. De overige spelregels, de uitkering moet worden benut voor de aflossing van eigenwoningschuld en de hoogste premie mag in een jaar niet hoger zijn dan tien keer de laagste premie, blijven van toepassing. Een voorbeeld inclusief fiscale conclusie Om vanuit fiscaal perspectief een conclusie te kunnen trekken of het voordelig is gebruik te maken van de nieuwe mogelijkheden, treft u hieronder een voorbeeld aan waarin de volgende situaties worden vergeleken: situatie 1 waarbij de KEW/SEW/BEW in stand wordt gehouden; situatie 2 waarbij het kapitaal uit de KEW/SEW/BEW tot uitkering komt en de hypothecaire lening (deels) wordt afgelost. In het voorbeeld zijn de feiten als volgt: WOZ-waarde van de woning: &euro; 400.000; het belastbaar inkomen van Harry, de enige eigenaar en bewoner van de woning, bedraagt &euro; 100.000; de hypothecaire lening bedraagt &euro; 350.000 en het rentepercentage is 3% per jaar; Harry heeft tot en met 31 december 2017 &euro; 85.000 gespaard via een SEW na een inlegperiode van 10 jaar. 2018 Voorbeeld 1 Voorbeeld 2 A: Eigenwoningforfait (&euro; 400.000 * 0,75%) &euro; 3.000 &euro; 3.000 B: Hypotheekrente (hypotheekschuld * 3%) -/- &euro; 10.500 -/- &euro; 7.950 C: Aftrekpost (A + B) -/- &euro; 7.500 -/- &euro; 4.950 D: Voordeelhypotheekrenteaftrek (C * 52%) -/- &euro; 3.900 -/- &euro; 2.574 E: Tariefsaanpassing aftrek kosten eigen woning (52% -/- 49,5%: 2,5% * B) &euro; 262 &euro; 198 E: Teruggaaf vanwege hypotheekrenteaftrek (D + E) -/- &euro; 3.638 -/- &euro; 2.376 Zoals uit de voorbeelden blijkt is het fiscaal niet voordelig om af te lossen. Het nadeel zal per jaar iets afnemen vanwege de tariefsaanpassing voor de aftrek van de kosten van de eigen woning, echter dit is niet noemenswaardig. Overige aspecten Uiteraard moet er niet enkel worden gekeken naar de fiscale gevolgen van het laten uitkeren van een KEW, SEW of BEW. Een greep uit de overige aspecten waar rekening mee kan (of moet) worden gehouden: Wordt er een boete in rekening gebracht door de bank/hypotheekverstrekker als de KEW, SEW of BEW vervroegd tot uitkering komt? Mogelijk zal de bestaande hypothecaire lening moeten worden omgezet in een aflossingsvrije, annu&iuml;taire of lineaire hypotheek en als dat het geval is zullen normaal gesproken omzettingskosten worden gerekend. Hoe wordt de hypotheek na omzetting afgelost? Uiteraard hangt dit af van het soort hypotheek dat je afsluit. Als je een aflossingsvrije hypotheek afsluit en je niet meer door middel van een KEW, SEW of BEW spaart om je hypotheekschuld (deels dan wel geheel) af te lossen, zul je aan het einde van de looptijd een restschuld hebben. Overigens heb je wettelijk gezien nog altijd geen aflossingsverplichting als je de hypothecaire lening bent aangegaan voor 2013. Vanwege de opzet van de KEW, SEW en BEW zal het rendement op het einde pas op zijn hoogst zijn omdat het vermogen waarover het rendement wordt berekend dan het hoogst is. Belastingvrij sparen is niet meer mogelijk door middel van bijvoorbeeld de SEW. Waar je met een SEW zonder vermogenrendementsheffing (inkomstenbelasting via box 3) spaart voor aflossing van de hypotheekschuld kan dat na gebruik van de SEW niet meer. Bovendien is het bij een SEW mogelijk om jaarlijks extra in te leggen. Houd wel rekening met de eerdergenoemde bandbreedteeis. Bij de afkoop van een KEW zal er in de praktijk vaak opnieuw een overlijdensrisicoverzekering moeten worden afgesloten. Omdat de hoogte van de premie van een overlijdensrisicoverzekering afhankelijk is van je leeftijd en gezondheid kan deze hoger zijn dan toen je deze verzekering eerder afsloot. Enkele tips voor de praktijk Zoals uit dit artikel blijkt is het fiscaal niet voordelig om je KEW, SEW of BEW vervroegd tot uitkering te laten komen. Ook zijn er nog een groot aantal andere zaken waar rekening mee moet worden gehouden. Uiteraard kan ik niet in ieders portemonnee kijken. Als iemand nu financieel meer mogelijkheden wil hebben, kan men er voor kiezen om de KEW, SEW of BEW tot uitkering te laten komen. Enkele tips voor mensen die dit overwegen: bedenk goed hoe u in de toekomst de volledige hypotheek aflost; houd rekening met mogelijke aanvullende kosten vanwege het laten uitkeren van de KEW, SEW of BEW en het omzetten van uw hypotheek; indien u een maandelijkse teruggaaf van de Belastingdienst ontvangt voor de hypotheekrenteaftrek, pas deze dan tijdig aan om te voorkomen dat u na het belastingjaar terug moet betalen; laat u adviseren! Hypotheekschulden zijn vaak grote financi&euml;le verplichtingen.