Ouderschap met grenzen, over belasting- en premieheffing bij ouderschapsuitkeringen

Auteur: Mr. Luc Mourmans, werkzaam als Senior Expert Belastingadvies bij Newtone Belastingadviseurs B.V. Met dank aan wettelijke verlofregelingen en eigentijdse arbeidsvoorwaarden heeft de gemiddelde werknemer tegenwoordig minimaal recht op 15 weken (volledig) doorbetaald verlof rond de geboorte en zorg voor zijn of haar kind. De regels over ouderschapsuitkeringen op grond van de Wet arbeid en Zorg (WAZO) zijn de afgelopen jaren sterk uitgedijd. Voor werkgevers en payrollprofessionals is de materie in de loop der jaren ontzettend ingewikkeld geworden. De gevolgen voor grenswerkers die een beroep doen op een ouderschapsuitkering blijven zoals vaak onderbelicht. Dit terwijl het financi&euml;le belang sinds de uitbreiding van het betaalde verlof is toegenomen. In dit artikel bespreek ik in vogelvlucht de belangrijkste aandachtspunten voor grenswerkers bij loonbetalingen en uitkeringen die voortvloeien uit ouderschapsverlofsoorten op grond van de Nederlandse WAZO. Welke ouderschapsuitkeringen zijn er? Voor grenswerkers is het van belang om eerst goed te inventariseren op welke betaalde verlofsoorten bij de geboorte en de zorg voor kinderen er recht bestaat. De verlofregelingen die Nederland momenteel kent zijn mede het gevolg van de Europese richtlijn omtrent het evenwicht tussen werk en priv&eacute;leven voor ouders en mantelzorgers. De richtlijn houdt enerzijds verband met een Europese pijler voor sociale rechten die bepaalt dat onder andere ouders recht hebben op passende verlofvormen en flexibele werktijden. Ook is er een verband met de arbeidsomstandighedenbescherming van werknemers in de Europese Unie. Voor de Nederlandse arbeidswetgeving kwalificeert onder andere het geboorteverlof als een bepaling van bijzonder dwingend recht. Gelet op voorgaande kan worden gezegd dat afhankelijk van de verlofsoort er kenmerken zijn van een arbeidsvoorwaarde en/of een sociaal zekerheidsrecht. Ouderschapsuitkeringen zijn in Nederland beschikbaar voor ouders met een arbeidsovereenkomst en in sommige gevallen ook voor zelfstandigen. Laatstgenoemde categorie wordt in dit artikel niet behandeld. Samengevat vallen onderstaande verlofsoorten onder het toepassingsbereik van de Nederlandse WAZO. Verlofsoort Wie Weken Betalingsniveau Zwangerschapsverlof Moeder 4-6 weken Uitkering ter hoogte van 100% loon* Bevallingsverlof Moeder 10-12 weken (bij ziekenhuisopname kind tot 10 weken extra) Uitkering ter hoogte van 100% loon* Calamiteitenverlof Partner n.v.t. Loon 100% doorbetaald door werkgever Geboorteverlof Partner 6 weken Loon 100% doorbetaald door werkgever in eerste week, uitkering ter hoogte van 70% loon in aanvullende 5 weken* Adoptie- en pleegzorgverlof Ouder/verzorger 6 weken Uitkering ter hoogte van 100% loon* Ouderschapsverlof Ouder/verzorger 26 weken per kind Uitkering ter hoogte van 70% loon gedurende 9 weken, overige weken onbetaald* *Maximaal het maximum dagloon Het doel om ouders een deel van hun inkomen te laten behouden wordt op de volgende manieren bereikt: Het inkomen wordt tijdens het verlof gegarandeerd door een uitkering die al dan niet door het UWV wordt uitbetaald (WAZO-uitkering). En/of Er geldt een loondoorbetalingsverplichting voor de werkgever. En/of Een werkgever kan de WAZO-uitkering en/of loondoorbetalingsverplichting aanvullen tot aan bijvoorbeeld het laatstverdiende loon. Een aanvulling vanuit de werkgever kan als een secundaire arbeidsvoorwaarde worden aangemerkt. De manier waarop ouders hun inkomen behouden is onder andere relevant voor de uitwerking in de Nederlandse loonbelasting en de allocatiemethode die geldt volgens het toepasselijke belastingverdrag (zie hierna). Ouderschapsuitkering en premieheffing Een grenswerker die tijdelijk niet werkt als gevolg van verlof, hoeft niet te vrezen voor een verschuiving van zijn of haar sociale zekerheidspositie. Ouderschapsuitkeringen vallen onder de werkingssfeer van de Europese sociale zekerheidsverordening (EG) nr. 883/2004 als zijnde moederschaps- en daarmee gelijkgestelde vaderschapsuitkeringen. Dit geldt zowel voor verlofsoorten die op een uitkering als op een loondoorbetalingsplicht berusten. De periode van tijdelijke inactiviteit wordt gelijkgesteld aan het verrichten van werkzaamheden. Opnemen van WAZO-verlof zorgt dus niet voor een verschuiving van het toepasselijke sociale zekerheidsstelstel. Voor de Europese sociale zekerheidsverordening (EG) nr. 883/2004 wordt de WAZO als onderdeel van het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel. Dit betekent kortgezegd dat gevallen waarin de Nederlandse sociale zekerheidswetgeving van toepassing is, er ook recht bestaat op WAZO-verlof. (Buitenlandse) werkgevers zijn dan gehouden om tijdens het verlof loon door te betalen en/of om een aanvraag tot WAZO-uitkering in te dienen bij het UWV. Voor situaties waarbij het Nederlandse arbeidsrecht niet wordt toegepast maar de verordening Nederland wel aanwijst als toepasselijke sociale zekerheidsstelsel, moeten partijen dus extra alert zijn op een samenloop van diverse verlofregelingen. Daarnaast kan worden gesteld dat een ouderschapsuitkering kwalificeert als een gezinsbijslag in de zin van de Europese sociale zekerheidsverordening. Voor gezinsbijslagen geldt dat sprake kan zijn van een afgeleid recht. Een niet-verzekerde partner kan in theorie ook een beroep doen op de Nederlandse ouderschapsuitkeringen. Al gaan er wel geluiden op om de verordening op dit punt te wijzigen waarbij een ouderschapsuitkering in de toekomst niet langer overdraagbaar is. Ouderschapsuitkering en belastingheffing Als we kijken naar de belastingheffing bij ouderschapsuitkeringen, dan zien we een gebrek aan afstemming met de premieheffing, onduidelijkheid over de verdeling van het heffingsrecht en een rariteit die zich kan manifesteren bij internationale werknemers met een geldige 30%-regeling. Laten we het Nederlandse expatstatuut als eerste behandelen. Nederlandse loonbelasting Een WAZO-uitkering kan direct door het UWV aan een werknemer worden uitbetaald. Maar een werkgeversbetaling is ook mogelijk. Bij een werkgeversbetaling ontvangt de werkgever van het UWV de WAZO-uitkering. Gezegd wordt dat een werkgever niet verplicht is om mee te werken aan een werkgeversbetaling. Let wel dat dit voor de verschuldigde loonheffingen kan uitmaken. Een werknemer die een WAZO-uitkering rechtstreeks van UWV ontvangt, moet de arbeidskorting en toepassing van de 30%-regeling missen (groene tabel). Als de WAZO-uitkering door de werkgever wordt uitbetaald, dan is sprake van loon uit tegenwoordige dienstbetrekking (witte tabel) en is de arbeidskorting en de 30%-regeling hierop wel van toepassing. De vraag of het verschil tussen een werkgeversbetaling of een instantiebetaling een ongeoorloofd onderscheid oplevert moet nog in cassatie worden beantwoord. Laat onverlet dat je als goed werkgever de belangen van de werknemer zorgvuldig meeweegt. Belastingverdragen Naast een juiste toepassing van de ouderschapsuitkering in de Nederlandse payroll, kan ook de vraag worden gesteld welk land mag heffen over een ouderschapsuitkering. Inmiddels is duidelijk dat een ouderschapsuitkering meerdere doelen dient. Primair is het verlof bedoeld als sociaal recht maar de WAZO heeft ook trekjes van een arbeidswet. Deze tweespalt zien we ook terug bij belastingverdragen. Er kan mijns inziens niet eenduidig worden vastgesteld welk verdragsartikel op een ouderschapsuitkering moet worden toegepast. De allocatiemethode is mede afhankelijk van het toepasselijke verdrag en de manier waarop het inkomen tijdens het verlof wordt gegarandeerd. a. WAZO-uitkering Bij de totstandkoming van het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland is bevestigd, dat als een grenswerker betaald ouderschapsverlof opneemt (of Elterngeld voor Duitsland), de ouderschapsuitkering moet worden aangemerkt als een sociale zekerheidsuitkering in de zin van artikel 17 van het belastingverdrag. Voor grenswerkers op de lijn Nederland-Duitsland geldt derhalve een bronstaatheffing voor WAZO-uitkeringen. Bij de totstandkoming van het belastingverdrag tussen Nederland en Belgi&euml; heeft de WAZO geen rol van betekenis gespeeld. De WAZO is pas ge&iuml;ntroduceerd na inwerkingtreding van het huidige belastingverdrag tussen Nederland en Belgi&euml;. Ook in het protocol bij dit verdrag ontbreekt een nadere toelichting en verduidelijkt de situatie niet. Het is dan ook naar mijn opvatting bezwaarlijk om te stellen dat een WAZO-uitkering kwalificeert als een sociale zekerheidsuitkering in de zin van artikel 18 van het belastingverdrag Nederland &ndash; Belgi&euml;. De heffing van een WAZO-uitkering zou dan mogelijk onder de werking van het restartikel (21) vallen. In beide gevallen is overigens het woonland heffingsbevoegd. Nederland heeft daarentegen ook belastingverdragen gesloten zonder specifieke allocatieregels voor sociale zekerheidsuitkeringen. Als hier sprake van is, dan zal in veel gevallen het heffingsrecht worden gealloceerd op basis van het restartikel met als resultaat dat het woonland heffingsbevoegd is. b. Loondoorbetalingsplicht Voor ouderschapsuitkeringen op basis van een loondoorbetalingsplicht kan enerzijds worden gesteld dat de inkomsten voor dat deel verband houden met de arbeidsovereenkomst. Denk hierbij ook aan de Nederlandse loondoorbetalingplicht bij ziekte. Loondoorbetaling bij ziekte volgt ook de allocatiemethode volgens het niet-zelfstandige arbeidsartikel. Naar mijn mening kan worden beargumenteerd dat de grondslag voor deze loondoorbetaling bij WAZO-verlof zich in de arbeidsrelatie bevindt en valt de doorbetaling tijdens het verlof onder de werking van het niet-zelfstandige arbeidsartikel. Dit is slechts anders wanneer verdragspartijen expliciet een andere uitwerking hebben beoogd. c. Aanvulling door werkgever Als een werkgever de ouderschapsuitkering en/of de loondoorbetaling aanvult tot aan bijvoorbeeld het laatstverdiende loon, dan is deze betaling niet verschuldigd op grond van de WAZO. Naar mijn mening bevindt de grondslag voor deze betaling zich ook in de arbeidsrelatie en is het niet-zelfstandige arbeidsartikel onverkort van toepassing. De uitwerking van de toepasselijke allocatiemethode voor situaties op de lijn Nederland &ndash; Belgi&euml; respectievelijk Nederland- Duitsland vindt u in onderstaande overzicht. Belgi&euml; Soort ouderschapsuitkering Allocatieregel Ter heffing toegewezen aan? a. WAZO-uitkering Artikel 21, restartikel Woonland b. Loondoorbetalingsplicht op grond van de WAZO Artikel 15, inkomsten uit dienstbetrekking Toerekening op basis van dagenbreuk systematiek c. Aanvulling loon door erkgever Artikel 15, inkomsten uit dienstbetrekking Toerekening op basis van dagenbreuk systematiek Duitsland Soort ouderschapsuitkering Allocatieregel Ter heffing toegewezen aan? WAZO-uitkering Artikel 17, pensioen, lijfrente en sociale zekerheidsuitkeringen Bronland De 15.000 euro grens in artikel 17 speelt bij een WAZO-uitkering geen rol van betekenis Loondoorbetalingsplicht op grond van de WAZO Artikel 14, inkomsten uit dienstbetrekking Toerekening op basis van dagenbreuk systematiek Aanvulling loon door werkgever Artikel 14, inkomsten uit dienstbetrekking Toerekening op basis van dagenbreuk systematiek Dagenbreuk De vraag komt dan op basis van welke split het heffingsrecht over de loondoorbetaling en de aanvulling tijdens het verlof moet worden gealloceerd. De vergelijking kan worden gemaakt met regulier betaalde vakantiedagen die in datzelfde jaar zijn gemaakt. Op deze verlofdagen moet de reguliere dagenbreuk worden toegepast zoals deze ook geldt op het reguliere loon door daadwerkelijk arbeid te verrichten. Ik zie geen aanleiding om voor WAZO-verlofdagen van deze rechtsregel af te wijken. In dat kader is wel een lopende procedure bij de Hoge Raad noemenswaardig. De vraag die in cassatie moet worden beantwoord is of in de teller van de dagenbreuk alleen hele dagen mogen worden meegenomen. WAZO-verlof is deels ook flexibel opneembaar. De lopende procedure is dus ook voor het WAZO-verlof relevant. Het verdient de aanbeveling dat Nederland haar standpunt ten aanzien van ouderschapsuitkeringen voor verdragstoepassing verduidelijkt om onduidelijkheid over de allocatiemethode weg te nemen. En bij de totstandkoming van nieuwe belastingverdragen is het naar mijn mening verstandig dat Nederland de ouderschapsuitkeringen bij haar verdragspartners aan de orde stelt. Overige aandachtspunten voor de praktijk Tot slot deel ik nog een tweetal aandachtspunten die voor de praktijk relevant kunnen zijn: Loonbetalingen en ouderschapsuitkeringen die voortvloeien uit de WAZO zijn in beginsel inhoudingsplichtig loon mits er uiteraard een inhoudingsplichtige voor de Wet op de loonbelasting 1964 aanwezig is. Inhouding van Nederlandse loonbelasting kan, onder nader gestelde voorwaarden, achterwege blijven als het heffingsrecht over de loonbetaling of ouderschapsuitkering aan een ander land wordt gealloceerd. In de praktijk zal bij een instantiebetaling door het UWV altijd loonbelasting worden ingehouden. Bij een werkgeversbetaling zal dit vaak (onbewust) ook het geval zijn. Onder andere Belgische grenswerkers moeten er dus alert op zijn om in voorkomende gevallen een vrijstelling te claimen in de Nederlandse aangifte inkomstenbelasting en de inkomsten te verantwoorden in de Belgische aangifte personenbelasting. In een WAZO-uitkering is ook vakantiegeld inbegrepen. Bij een instantiebetaling door het UWV wordt het vakantiegeld direct maandelijks uitbetaald maar bij een werkgeversbetaling wordt niet altijd gekozen voor directe uitbetaling van het vakantiegeld. Een grenswerker moet hier alert op zijn bij het opstellen van zijn of haar aangiften inkomstenbelasting. Conclusie Goed werkgeverschap verlangt dat je de belangen van de werknemer zorgvuldig meeweegt. En dat geldt in het bijzonder voor grenswerkers. Ook het domein van ouderschapsuitkeringen vraagt om alertheid van zowel werkgever als de grenswerker. Een prettige boodschap is dat tijdelijke inactiviteit als gevolg van WAZO-verlof geen gevolgen heeft voor de sociale zekerheidspositie van de grenswerker. En een persoon die onderworpen is aan het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel, heeft ook toegang tot WAZO-verlof. Let dan wel op als in de arbeidsovereenkomst een andere rechtskeuze is gemaakt. Samenloop van diverse verlofregelingen is dan niet op voorhand uit te sluiten. Ten aanzien van de belastingheffing is er op nationaal niveau een verschil tussen een werkgeversbetaling of een instantiebetaling van de ouderschapsuitkering. Een werknemer die een WAZO-uitkering rechtstreeks van UWV ontvangt, moet de arbeidskorting en toepassing van de 30%-regeling missen (groene tabel). Ook de allocatie van het heffingsrecht over de ouderschapsuitkering zal per individueel geval bekeken moeten worden. De allocatiemethode is sterk afhankelijk van het toepasselijke belastingverdrag, de verlofsoort en de wijze waarop het inkomen tijdens het verlof wordt gegarandeerd. En het verdient de aanbeveling dat Nederland haar standpunt ten aanzien van ouderschapsuitkeringen voor verdragstoepassing verduidelijkt. Ik zie hier een mooie rol weggelegd voor de kennisgroep internationaal belastingrecht van de Belastingdienst. Bronnen Wet arbeid en zorg. Richtlijn (EU) 2019/1158 van het Europees Parlement en de Raad van 20 juni 2019 betreffende het evenwicht tussen werk en priv&eacute;leven voor ouders en mantelzorgers (pbEU 2019, L188/79). https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/arbeidsovereenkomst-en-cao/vraag-en-antwoord/welke-soorten-verlof-zijn-er Kamerstukken II 2017/18, nr. 34967, nr. 3 (MvT). Kamerstukken II 2017/18, nr. 34967, nr. 6 (NEV II). Verordening (EG) Nr. 883/2004 van het Europees parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de co&ouml;rdinatie van de sociale zekerheidsstelsels (pbEU 2019, L 186) Wet op de loonbelasting 1964. A-G Pauwels van 26 april 2024, ECLI:NL:PHR:2024:459 (geschil ongeoorloofd onderscheid tussen instantiebetaling en werkgeversbetaling van onder andere een wazo-uitkering. Handboek loonheffingen, uitgave oktober 2024, bijlage 7: Betaling van een uitkering op grond van de werknemersverzekeringen en de WAZO: vragen en antwoorden. Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Koninkrijk Belgi&euml; tot het vermijden van dubbele belasting en tot het voorkomen van het ontgaan van belasting inzake belastingen naar het inkomen en naar het vermogen van 5 juni 2001, Trb. 2001, 136. Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Bondsrepubliek Duitsland tot het vermijden van dubbele belasting en het voorkomen van het ontgaan van belasting met betrekking tot belastingen naar het inkomen van 12 april 2012, Trb. 2021,43. Commentaar (2010, 2014, 2017)op het OESO-modelverdrag. HR 23 september 2005, BNB 2006/52 (arrest dagenbreuk 2). A-G Pauwels van 16 augustus 2024, ECLI:NL:PHR:2024:851 (geschil dagenbreuk in een niet geheel getal).