De Spaanse droom….

Auteurs: Carlos V&aacute;zquez en Branko Reumkens, respectievelijk als advocaat werkzaam bij Lexquire Tax & Law (carlos.vazquez @lexquire.de) en als notaris werkzaam bij Lexquire Tax & Law en docent (internationaal) Personen- & Familierecht bij de Universiteit Maastricht (branko.reumkens@lexquirenotarissen.nl) Wie droomt er niet van om na pensionering te genieten van de warme Spaanse zon. Velen verwezenlijken deze droom door een tweede woning in Spanje te verwerven. Hoewel de focus bij deze stap vaak alleen ligt op genieten van de zonnige dagen, is het ook belangrijk om stil te staan bij de afwikkeling van een nalatenschap wanneer de eigenaar komt te overlijden, zowel op juridisch als fiscaal vlak. De Europese Erfrechtverordening De Europese Erfrechtverordening (Verordening EU nr. 650/2012), die op 17 augustus 2015 in werking trad, heeft aanzienlijke gevolgen gehad voor de erfopvolging binnen de Europese Unie. In de preambule van deze verordening spreekt de Europese wetgever duidelijke taal: (7) De goede werking van de interne markt moet worden vergemakkelijkt door het wegnemen van de belemmeringen voor het vrije verkeer van personen die thans moeilijkheden ondervinden om hun rechten te doen gelden in het kader van een erfopvolging met grensoverschrijdende gevolgen. In de Europese justiti&euml;le ruimte moeten burgers op voorhand hun erfopvolging kunnen organiseren. De rechten van erfgenamen en legatarissen, van andere personen die de erflater na staan en van schuldeisers van de nalatenschap moeten daadwerkelijk worden gegarandeerd. (8) Om deze doelstellingen te bereiken, moeten in deze verordening bepalingen worden samengebracht inzake rechterlijke bevoegdheid, inzake toepasselijk recht, inzake erkenning &mdash; of, naar gelang van het geval, aanvaarding &mdash;, uitvoerbaarheid en tenuitvoerlegging van beslissingen, authentieke akten en gerechtelijke schikkingen, en inzake het tot stand brengen van een Europese erfrechtverklaring. Artikel 20 van de Europese erfrechtverordening (Universele toepassing) stelt inderdaad een duidelijke richtlijn vast voor de toepassing van het erfrecht. Het principe van universele toepassing betekent dat &eacute;&eacute;n erfrecht van toepassing is op de gehele nalatenschap, ongeacht waar de vermogensbestanddelen zich bevinden. Dit markeert een significante verandering ten opzichte van het verleden, waarin veel landen hun eigen erfrechtelijke regels toepasten op basis van het internationale privaatrecht, afhankelijk van waar de vermogensbestanddelen zich bevonden. Dit resulteerde in complexe situaties met meerdere nationale erfrechtelijke stelsels, wat vaak extra problemen en kosten met zich meebracht voor de betrokkenen. De Europese wetgever heeft met deze verordening beoogd om deze fragmentatie en complexiteit te verminderen, waardoor het proces van het regelen van een nalatenschap binnen de EU eenvoudiger en uniformer wordt. Twee testamenten? In de praktijk komt het nog vaak voor dat Spaanse notarissen en advocaten adviseren om aparte testamenten op te stellen voor vermogensbestanddelen in verschillende landen, bijvoorbeeld &eacute;&eacute;n voor Nederlandse vermogensbestanddelen en &eacute;&eacute;n voor Spaanse vermogensbestanddelen. In deze Spaanse testamenten wordt vaak bepaald dat het Spaanse erfrecht van toepassing is op de vermogensbestanddelen die zich in Spanje bevinden. Echter, zoals eerder beschreven en zoals de Europese wetgever duidelijk heeft beoogd, is deze praktijk niet in lijn met de Europese erfrechtverordening. Volgens deze verordening zou &eacute;&eacute;n testament voldoende moeten zijn, waarin het toepasselijke erfrecht voor de gehele nalatenschap wordt vastgesteld, ongeacht waar de vermogensbestanddelen zich bevinden. Toepasselijke recht? Het fundamentele principe van de verordening is dat het toepasselijke erfrecht wordt bepaald op basis van de gewone verblijfplaats van de overledene op het moment van overlijden. Echter, de verordening biedt ook de mogelijkheid voor een rechtskeuze voor het recht van de staat waarvan de overledene de nationaliteit bezit. De rechtskeuze kan worden gemaakt voor zowel de vererving van de nalatenschap als voor het toepasselijke recht op de afwikkeling ervan. Dit omvat onder andere kwesties als de overgang van eigendommen naar erfgenamen, de bevoegdheden van executeurs, aansprakelijkheid voor schulden van de nalatenschap en de verdeling van de nalatenschap. Gewone verblijfplaats? Een cruciaal concept in de Europese Erfrechtverordening is de gewone verblijfplaats van de overledene. Dit wordt beschouwd als het algemene aanknopingspunt voor het bepalen van zowel de bevoegdheid als het toepasselijke recht. Het vaststellen van de gewone verblijfplaats kan echter complex zijn en is niet beperkt tot louter het adres waar iemand woonachtig is. De verordening benadrukt dat de gewone verblijfplaats moet wijzen op een nauwe en duurzame band met de betrokken staat. Dit omvat een beoordeling van alle aspecten van het leven van de overledene in de jaren voor zijn overlijden en op het moment van overlijden. Criteria zoals de duur en regelmatigheid van verblijf, sociale en familiale banden en economische activiteiten spelen hierbij een rol. Sommige gevallen, zoals wanneer de overledene in verschillende lidstaten heeft gewoond of gereisd, kunnen bijzonder complex zijn. In dergelijke situaties kan het bepalen van de gewone verblijfplaats een uitdaging vormen. Factoren zoals professionele of economische redenen voor verblijf in een andere lidstaat, maar het behoud van nauwe banden met het land van oorsprong, moeten worden overwogen. Daarnaast kunnen andere omstandigheden, zoals nationaliteit en locatie van voornaamste goederen, van invloed zijn op de beoordeling van de gewone verblijfplaats. De verordening benadrukt het belang van een grondige analyse van alle relevante feitelijke omstandigheden. Advies voor Nederlandse pensionado&rsquo;s? Voor pensionado's is het inderdaad van groot belang om rekening te houden met de complexe situatie rondom de toepassing van erfrecht in verschillende landen, met name wanneer zij langdurig in Spanje verblijven. Het vaststellen van de gewone verblijfplaats kan cruciaal zijn voor de bepaling welk recht van toepassing is op hun nalatenschap bij overlijden. Het bekende fiscale criterium van de 183 dagen wordt vaak gebruikt om te bepalen waar iemand zijn gewone verblijfplaats heeft. Als iemand meer dan 183 dagen per jaar in Spanje verblijft, is de kans groot dat de gewone verblijfplaats daar gelegen is. Dit kan vervolgens invloed hebben op welk recht van toepassing is op de nalatenschap. Voor Nederlandse pensionado's bestaat er gelukkig een belangrijke optie om onduidelijkheid te voorkomen. Zij kunnen ervoor kiezen om een Nederlands testament op te stellen, waarin zij expliciet een rechtskeuze maken voor het Nederlandse recht. Hierdoor zal het Nederlandse erfrecht van toepassing zijn op de gehele nalatenschap, inclusief de tweede woning in Spanje. Deze strategie kan helpen om mogelijke discussies en onzekerheden bij overlijden te voorkomen, en zorgt voor een heldere juridische basis voor de (civielrechtelijke) afwikkeling van de nalatenschap. Erfbelasting Een veel voorkomende misvatting is dat cli&euml;nten denken dat ze ook een keuze hebben als het gaat om de toepasselijke erfbelasting. Dit is (helaas) niet het geval. De hoofdregel is dat het woonland bevoegd is om erfbelasting te heffen over het volledige (wereld)vermogen. Dit wordt ge&iuml;llustreerd door artikel 1 van de Successiewet, dat als volgt luidt: Krachtens deze wet worden de volgende belastingen geheven: erfbelasting over de waarde van al wat krachtens erfrecht wordt verkregen door het overlijden van iemand die ten tijde van het overlijden in Nederland woonde; schenkbelasting over de waarde van al wat krachtens schenking wordt verkregen van iemand die ten tijde van de schenking in Nederland woonde. Bovendien zijn er tal van landen die erfbelasting zullen heffen zodra er onroerend goed in dat specifieke land is gelegen. Spanje heft erfbelasting over het vermogen dat u in Spanje nalaat, zelfs als u geen inwoner van Spanje bent. Tot dit Spaanse (te belasten) vermogen behoren onder andere een Spaanse woning inclusief inboedel, tegoeden bij Spaanse banken en aandelen in Spaanse ondernemingen. In het domein van erf- en schenkbelasting hebben de Communidades Aut&oacute;nomas de bevoegdheid om af te wijken van de vrijstellingen en tarieven die door de nationale overheid zijn vastgesteld. Elke Communidad Aut&oacute;noma van Spanje kan haar eigen regels hanteren met betrekking tot belastingheffing over schenkingen en erfenissen. Voorheen maakte Spanje onderscheid tussen residente en niet-residente erfgenamen, waarbij residente erfgenamen minder belasting verschuldigd waren. Dit systeem is echter achterhaald sinds 1 januari 2015. Er bestaan aanzienlijke verschillen tussen de verschillende Communidades. In sommige gevallen is er erfbelasting verschuldigd, terwijl dit in andere Communidades niet het geval is. De Spaanse provincie Andalusi&euml; stond bijvoorbeeld bekend om haar hoge erfbelasting, maar in januari 2019 stemde de nieuwe regering van Andalusi&euml; in met wijzigingen in de wetgeving omtrent erfbelasting, waardoor deze vrijwel verdwenen is. Belastingheffing door het woonland van erflater vindt plaats over het wereldvermogen. Zoals hierboven is beschreven kan dit resulteren in een dubbele belastingheffing. Dit speelt met name wanneer het land waar de overledene niet woonde belasting heft vanwege onroerend goed in dat land. De Nederlandse wetgever heeft rekening gehouden met dergelijke situaties en wenst dubbele heffing te voorkomen. Enerzijds door het sluiten van Belastingverdragen (bilaterale regeling) en anderzijds middels het Besluit voorkoming dubbele belasting 2001. Het Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 is een Nederlandse unilaterale regeling die probeert te voorkomen dat personen die in Nederland wonen of gevestigd zijn over hetzelfde inkomen of vermogen tweemaal belast worden, namelijk in Nederland en in een ander land. Hiertoe verleent Nederland, indien het Bvdb 2001 van toepassing is, onder omstandigheden een vermindering van de in Nederland verschuldigde belasting. De vermindering kan bestaan uit een zogenoemde belastingvrijstelling (een vrijstelling van Nederlandse belasting voor de niet-Nederlandse belasting over het niet-Nederlandse deel van het inkomen) of een zogenoemde belastingverrekening (een vermindering van de Nederlandse belasting voor het bedrag van de buiten Nederland betaalde belasting). Toepassing van het Bvdb 2001 is veelal alleen aan de orde indien geen belastingverdrag van toepassing is. De Nederlandse 10-jaarsfictie Zoals reeds aangegeven wordt bij een overlijden voor de Nederlandse erfbelasting gekeken naar waar de erflater woonde ten tijde van zijn overlijden. Dit woonplaatsbegrip is echter fictief uitgebreid met een periode van 10 jaar voor diegene met de Nederlandse nationaliteit die overlijdt of schenkt binnen deze 10-jaarsperiode: deze wordt dan geacht op moment van overlijden of schenken nog in Nederland te wonen. Voor iemand met een andere nationaliteit dan de Nederlandse geldt een periode van 1 jaar enkel ten aanzien van schenkingen. Deze regeling staat opgenomen in artikel 3 Successiewet, woordelijk luidende als volgt: Een Nederlander die in Nederland heeft gewoond en binnen tien jaren nadat hij Nederland metterwoon heeft verlaten, is overleden of een schenking heeft gedaan, wordt geacht ten tijde van zijn overlijden of van het doen van de schenking in Nederland te hebben gewoond. Onverminderd het in het eerste lid bepaalde wordt ieder die in Nederland heeft gewoond en binnen een jaar nadat hij Nederland metterwoon heeft verlaten een schenking heeft gedaan, geacht ten tijde van het doen van de schenking in Nederland te hebben gewoond. In de praktijk hebben we al vaak gezien dat buitenlandse professionals deze kwestie niet meenemen in hun advisering. Ze baseren zich op het belastingstelsel van hun eigen land en concluderen vaak dat er vanuit hun nationale perspectief geen belasting verschuldigd is. Echter, de Nederlandse fiscus behoudt zich het recht voor om tot 10 jaar na emigratie belasting te heffen. Daarom is voorzichtigheid geboden in dergelijke situaties! Plusvalia Bij de verkoop van onroerend goed in Spanje is vermogenswinstbelasting (Ganacia patrimonial ook genaamd Plusval&iacute;a fiscal) verschuldigd. Deze heffing wordt toegepast op de winst die u maakt bij de verkoop van uw huis en wordt rechtstreeks aan de staat betaald. Bij overdracht van onroerend goed krachtens erfrecht zal er geen Plusval&iacute;a verschuldigd zijn (de zogenaamde Plusval&iacute;a del muerto). Conclusie is derhalve dat bij het overlijden geen belasting voldaan behoeft te worden over de vermogenswinst, ongeacht hoe aanzienlijk deze winst ook mag zijn. In de praktijk merken wij soms dat er na een overlijden geen melding van dit overlijden wordt gemaakt bij de Spaanse belastingdienst. Cli&euml;nten zijn vaak bang dat dit zal resulteren in extra erfbelasting die moet worden betaald. Een veelvoorkomend idee is dat dit later wel zal worden opgelost dan wel verjaart. Echter, dit kan een kostbare vergissing zijn. Het is namelijk mogelijk dat bij overlijden de marktwaarde van de woning opnieuw wordt vastgesteld, bijvoorbeeld door middel van een taxatie. Afhankelijk van de regio (Communidad Aut&oacute;noma) kan dit leiden tot extra belasting. Immers de hertaxatie van de woning zal leiden tot een grotere nalatenschap. Desondanks is er de laatste tijd in veel comunidades weinig erfbelasting verschuldigd. Het voordeel van deze aangifte en herwaardering (die binnen 6 maanden na overlijden moet worden ingediend) is dat bij een latere verkoop door bijvoorbeeld de erfgenamen, er minder belastingheffing zal zijn met betrekking tot Plusval&iacute;a fiscal. Dit is echter nog relatief onbekend en daarom niet erg bekend. Conclusie Kortom er zijn dus veel onduidelijkheden en zaken worden vaak niet goed geregeld. Gelukkig bestaan er tal van mogelijkheden om ervoor te zorgen dat een Spaanse droom geen nachtmerrie wordt.